تبیین مبانی نظریه حصر روشیِ فلسفه در «برهان إن به تلازم عام» و نقد آرای مخالف

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسنده

دانش پژوه سطح چهار فلسفه اسلامی، مرکز تخصصی آموزش فلسفه اسلامی حوزه علمیه، قم، ایران

چکیده

از دیرباز، روش‌شناسی فلسفه در اندیشه محققان فلسفه زوایای مختلفی داشته است که می‌توان یکی از لایه‌های عمیقِ آن را نظریهٔ علامه طباطبایی با عنوان حصر روشیِ فلسفه، در برهان إن به تلازم عام، دانست. نوشتار پیشِ‌رو با روشی توصیفی و تحلیلی، به تبیین و بسط مبانی این اندیشه و نقد آرای مخالف آن پرداخته است و هدف آن بیان اثرگذاری مستقیم مبانی فلسفی علامه بر روش‌شناسی ایشان است و بر این نکته تأکید دارد که با توجه به هم‌خوانی مبنا و روش مبتکرانه علامه در ارائۀ این نظریه، اشکالی بر آن وارد نیست. اهمیت بررسی و تأیید نظریه علامه به این شکل، زمانی روشن می‌شود که بدانیم محصّلان فلسفه در برخورد با این نظریه، از همان آغاز با آرای مخالف آن مواجه می‌شوند و در مبانی فلسفی این روش‌شناسی تأمل نمی‌کنند؛ حال‌آنکه تعمق بیشتر و دقیق‌تر نشان می‌دهد که مبانی حکمت متعالیه، روشی جز روش پیشنهادی علامه به دست نمی‌دهد و نپذیرفتن این روش است که منتقدان را با اشکالات مبنایی مواجه می‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explaining the Foundations of the Theory of Methodological Restriction of Philosophy, in ‘A Posteriori Argument in General Concomitance’ and Criticizing Opposing Views

نویسنده [English]

  • Qasem BohlulZadeh
Fourth-level scholar of Islamic philosophy, specialized center for teaching Islamic philosophy, seminary, Qom, Iran
چکیده [English]

Since long ago, the methodology of philosophy has had different angles in the thought of the researchers of philosophy, one of the deep layers of which can be considered Allameh Tabatabai’s theory of ‘Methodological Restriction of Philosophy’, in ‘a posteriori argument in general concomitance’. This study elaborates the foundations of this thought through a descriptive and analytical method, and criticizes its opposing views. It aims at studying the direct effect of Allameh Tabatabai’s philosophical foundations on his methodology, and emphasizes that in view of the congruence of his basis and innovative method there is no objection to Allameh’s presentation of this theory. The importance of examining and verifying Allameh’s theory in this way becomes clear when we know that the students of philosophy, in dealing with this theory, face opposing views from the very beginning and do not reflect on the philosophical foundations of this methodology. However, more and closer reflection shows that the foundations of transcendental wisdom do not yield a method other than Allameh’s suggested method, and if the critics do not accept this method, they will confront with basic problems.

کلیدواژه‌ها [English]

  • methodology of philosophy
  • A Posteriori Argument in General Concomitance
  • a priori argument
  • philosophical cause and effect
  • divine manifestation
  1. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1379)، التعلیقات، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  2. ــــــــ (1404ق)، الشفاء (المنطق)، تحقیق سعید زاید و دیگران، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
  3. جوادی آملی، عبدالله (1388)، شمس الوحی تبریزی؛ سیرۀ علمی علامه طباطبایی، قم: اسراء.
  4. حلی، حسن بن یوسف (1371)، الجوهر النضید فی شرح منطق التجرید، تحقیق صدرالدین شیرازی، قم: نشر بیدار.
  5. سبزواری، ملا هادی (1981)، تعلیقه بر اسفار: الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت: دار احیاء التراث.
  6. شیرازی، صدرالدین محمد (1981م) الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت: دار احیاء التراث.
  7. طباطبایی، سید محمدحسین (1371)، المیزان فی تفسیر القرآن (20 جلد)، قم: انتشارات اسماعیلیان.
  8. ــــــــ (1387)، برهان، ترجمه، تصحیح و تعلیق مهدی قوام صفری، قم: بوستان کتاب.
  9. ــــــــ (1402ق)، نهایة الحکمة، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
  10. ــــــــ (1416ق)، بدایة الحکمة، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
  11. ــــــــ (1981م)، تعلیقه بر اسفار: الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت: دار احیاء التراث.
  12. فیاضی، غلامرضا (1385)، نهایة الحکمة (صحّحها و علّق علیها)، ج 1، قم: مرکز انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  13. مصباح یزدی، محمدتقی (1387)، شرح نهایة الحکمة، تحقیق عبدالرسول عبودیت، 2 ج، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی.
  14. ــــــــ (1405ق)، تعلیقة علی نهایة الحکمة، قم: مؤسسه در راه حق.
  15. یزدان‌پناه، سید یدالله (1397)، تأملاتی در فلسفه فلسفه اسلامی، قم: کتاب فردا.