تناسخ و اقسام آن با تأکید بر تناسخ ملکوتی در فلسفه ملاصدرا و متون دینی شیعه

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسندگان

1 دانش پژوه سطح چهار فلسفه اسلامی، مرکز آموزش تخصصی فلسفه اسلامی حوزه علمیه، قم، ایران

2 استاد فلسفه موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، قم، ایران

چکیده

تبیین فلسفی مفاهیم دینی از رسالت‌های فلسفه اسلامی است. آنچه قبل از ملاصدرا به‌عنوان تناسخ شناخته می‌شود، صرفاً تناسخ ملکی است که زوال روح از بدنی و پذیرش آن در بدنی دیگر است. ملاصدرا برای تبیین برخی از مفاهیم دینی، اصطلاح دیگری برای تناسخ با عنوان تناسخ ملکوتی ساخته است و بسیاری از مباحث دینی و تجارب عرفانی را به کمک آن شرح می‌دهد. ما در این مقاله ابتدا به مبانی خاص فلسفه ملاصدرا پرداخته‌ایم که به تبیین مفهوم تناسخ و اقسام آن کمک می‌کند و سپس تبیین فلسفی او از تناسخ ملکوتی را بیان کرده‌ایم، آنگاه آیاتی را بررسی کرده‌ایم که هر یک از اقسام تناسخ را نشان می‌دهند، و در نهایت، مباحث مرتبط با تناسخ در روایات را جمع‌بندی کرده‌ایم.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Reincarnation and its Various Types with an Emphasis on Celestial Reincarnation in Mulla Sadra’s Philosophy and Shia religious texts

نویسندگان [English]

  • Ahmad Mirzaei 1
  • GholamReaza Fayyazi 2
1 4th level scholar of Islamic philosophy, Islamic philosophy specialized training center of seminary, Qom, Iran
2 Professor of Philosophy, Imam Khomeini Research Institute, Qom, Iran
چکیده [English]

Philosophical explanation of religious concepts is one of the missions of Islamic philosophy. What was known as reincarnation before Mulla Sadra is just the worldly reincarnation (tanāsukh mulkī) in the sense of removal of the soul from one body and its transference into another one. For explaining some of the religious concepts, Mulla Sadra fabricated another term for incarnation: celestial reincarnation (tanāsukh malakūtī), expositing many religious discussions and mystical experiences by using it. Here, we have firstly dealt with the special foundations of Mulla Sadra’s philosophy that help us in explaining the concept of reincarnation and its various types; then, we have stated his philosophical explanation of celestial reincarnation. Afterwards, we have investigated those Quranic verses that show various types of reincarnation. Finally, we have summarized the discussions related to reincarnation in traditions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • reincarnation
  • types of reincarnation
  • celestial reincarnation
  • worldly reincarnation
  • Mulla Sadra

مراجع

  1. ابن‌بابویه، محمد بن علی (1362)، الخصال، تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم: جامعه مدرسین.
  2. ــــــــ (1376)، الامالی، تهران: کتابچی.
  3. ــــــــ (1378ق)، عیون اخبار الرضا علیه السلام، تصحیح مهدی لاجوردی، تهران: جهان.
  4. ــــــــ (1385)، علل الشرائع، قم: کتابفروشی داوری.
  5. ــــــــ (1395ق)، کمال‌الدین، تهران: اسلامیه.
  6. ــــــــ (1406ق)، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، قم: دار الشریف الرضی للنشر.
  7. ــــــــ (1413ق)، من لا یحضره الفقیه، تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  8. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1363)، المبدأ والمعاد، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی.
  9. ــــــــ (1371)، المباحثات، قم: بیدار.
  10. ــــــــ (1375)، الاشارات و التنبیهات، قم: نشر البلاغة.
  11. ــــــــ (1382) الاضحویه، تصحیح حسن عاصمی، تهران: شمس تبریزی.
  12. ــــــــ (1404ق)، الشفاء (الالهیات)، قم: مکتبة آیة الله المرعشی.
  13. ابن‌شعبه الحرانی، حسن بن علی (1404ق)، تحف العقول، غفاری، علی‌اکبر، قم: جامعه مدرسین.
  14. ابن‌شهرآشوب مازندرانی، محمد بن علی (1369ق)، متشابه القرآن و مختلفه، قم: دار بیدار للنشر.
  15. ابن‌طاووس، علی بن موسی (1409ق)، اقبال الاعمال، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
  16. ابن‌عبدالوهاب، حسین (بی‌تا)، عیون المعجزات، قم: مکتبة الداوری.
  17. ابن‌منظور (1414ق)، لسان العرب، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، دار صادر.
  18. بایر ناس، جان (1373)، تاریخ ادیان، علی اصغر حکمت، تهران: شرکت علمی و فرهنگی.
  19. برقی، احمد بن محمد (1371ق)، المحاسن، تصحیح جلال‌الدین محدث، قم: دار الکتب الاسلامیة.
  20. حمیری (1413ق)، قرب الاسناد، قم: آل البیت.
  21. خصیبی، حسین بن حمدان (1419ق)، الهدایه الکبری، بیروت: البلاغ.
  22. راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق)، مفردات الفاظ القرآن، تصحیح صفوان عدنان داوودی، بیروت ـ دمشق: دار القلم، دار الشامیة.
  23. سبزواری، ملا هادی (1369-1379)، شرح المنظومة، شرح و تعلیق حسن حسن‌زاده آملی و مسعود طالبی، تهران: نشر ناب.
  24. سوزنچی، حسین (1379)، «معرفی و تاریخچه نظریه تناسخ»، رشد آموزش قرآن و معارف اسلامی، ش41: 30-36.
  25. سهروردی، شهاب‌الدین یحیی (1375)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تصحیح هانری کربن و سید حسین نصر و نجفقلی حبیبی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  26. شعیری، محمد بن محمد (بی‌تا)، جامع الاخبار، نجف: مطبعة حیدریة.
  27. شلمغانی (1406ق)، الفقه المنسوب الی الرضا†، مشهد: آل البیت.
  28. شیرازی، صدر‌الدین محمد (1354)، المبدأ و المعاد، تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
  29. ــــــــ (1360)، اسرار الآیات، تصحیح محمد خواجوی، تهران: انجمن حکمت و فلسفه.
  30. ــــــــ (1360)، الشواهد الربوبیة، تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی، مشهد: المرکز الجامعی للنشر.
  31. ــــــــ (1361)، تفسیر القرآن الکریم، قم: بیدار.
  32. ــــــــ (1981م)، الاسفار الاربعة، بیروت: دار احیاء التراث.
  33. صفار، محمد بن الحسن (1404ق)، بصائر الدرجات، تصحیح محسن کوچه‌باغی، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
  34. طبرسی، علی بن حسن (1385ق)، مشکاة الانوار فی غرر الاخبار، نجف: المکتبة الحیدریة.
  35. طبری آملی، محمد بن جریر (1427ق)، نوادر المعجزات، تصحیح باسم محمد اسدی، قم: دلیل ما.
  36. عبودیت، عبدالرسول (1392)، درآمدی به نظام حکمت صدرایی، قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینیŠ.
  37. علوی، محمد بن علی (1428ق)، مناقب علوی، تصحیح حسین موسوی بروجردی، قم: دلیل ما.
  38. عیاشی، محمد بن مسعود (1380ق)، تفسیر العیاشی، تصحیح سید هاشم رسولی محلاتی، تهران: المطبعة العلمیة.
  39. فراهیدی، خلیل بن احمد (1409ق)، العین، قم: هجرت.
  40. قطب راوندی، سعید بن هبةالله (1409)، خرائج و جرائح، قم: مؤسسة الامام المهدی.
  41. قمی، علی بن ابراهیم منسوب (1404ق)، تفسیر قمی، قم: دار الکتاب.
  42. کاپلستون، فردریک چارلز (1393)، تاریخ فلسفه، ترجمه جلال‌الدین مجتبوی، 9 ج، تهران: علمی و فرهنگی.
  43. کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق)، الکافی، تصحیح علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
  44. محمد بن محمد بن الاشعث (بی‌تا)، الجعفریات، تهران: مکتبة النینوی الحدیثة.
  45. مسعودی، علی بن حسین (1384)، اثبات الوصیه، قم: انصاریان.
  46. مفید، محمد بن محمد، (1413ق)، الاختصاص، تصحیح علی‌اکبر غفاری و محمود محرمی زرندی، قم: المؤتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید.
  47. نعمانی، ابن‌ابی زینب (1397ق)، الغیبة، تهران: نشر صدوق.
نسیم خرد
دوره 8، شماره 2 - شماره پیاپی 15
شماره 15 برپایه ارزیابی کمیسیون نشریات علمی حوزوی، درجه «علمی پژوهشی» (رتبه ب) دریافت کرد.
اسفند 1401
صفحه 75-90

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار