نحوه اِسناد وجود به ماهیت در اندیشه علامه حسن‌زاده آملی

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسنده

دانش پژوه سطح چهار فلسفه اسلامی، مرکز تخصصی آموزش فلسفه اسلامی حوزه علمیه، قم، ایران

چکیده

تبحّر علامه حسن‌زاده آملی در حل مناقشات علمی و تجمیع نظرات مکاتب علمی در مسیر نیل به حقیقت، می‌تواند کمک بسزایی در فهم و تفسیر صحیح از اصالت وجود و معنای اعتباریّت ماهیت و امتداد آن در عصر حاضر داشته باشد. نوشته حاضر با واکاوی آثار علامه به روشی توصیفی ـ تحلیلی، علاوه بر تنظیم مقدمات مهم در فهم معنای اعتباریت و اِسناد وجود به ماهیت، دو جمع را برای معنای موجود بودن و موجود نبودن ماهیت قابل طرح می‌داند: در جمع اول، اسناد موجودیت به ماهیت به‌واسطه در عروض و حکم به نبودن به سبب صحت سلب از آن است؛ در جمع دوم، ماهیت به‌حسب وجود رابطی یا همان ربطی معدوم و به‌حسب وجود رابط، یعنی مفاد کان ناقصه، موجود است. در پایان نیز در ضمنِ دو نکته اساسی، به توضیح وجود مجازی ماهیت یا همان حکم عرفانی آن، از دیدگاه استاد حسن‌زاده آملی پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

How to Predicate Existence on Quiddity in Allameh Hassan-zada’s Thought

نویسنده [English]

  • ghasem Bohloulzadeh
Fourth-level scholar of Islamic philosophy, specialized center for teaching Islamic philosophy, seminary, Qom, Iran
چکیده [English]

Allameh Hassan-zada’s skill in resolving scientific disputes and reconciling the views of scientific schools in the way to achieve truth can assist us greatly in understanding and rightly interpreting the principality of existence and the meaning of conventionality of quiddity and its extension in the present time. The present article explores Allameh’s works in a descriptive-analytical way, adjust the important preliminaries in understanding the meaning of conventionality and predication of existence on quiddity, and regards two overall meaning for existence and non-existence of nature. First, predicating existence on quiddity is through medium of accidents and judging non-existence due to the rightness of its negation. Second, quiddity is non-existence in terms of relational existence, and is existent in terms of the existence of relation, i.e. the imperfect ‘to be’ (kāna nāqiṣa). Finally, we have explained the figurative existence of quiddity or its mystical judgment in Allameh Hassan-zada’s view.

کلیدواژه‌ها [English]

  • principality of existence
  • conventionality of quiddity
  • figurative existence of quiddity
  • Allameh Hassan-zada Amoli
  1. ابن‌عربی، محیی‌الدین (1946)، فصوص الحکم، دار إحیاء الکتب العربیة، قاهره.
  2. حسن‌زاده آملی، حسن (1374)، تعلیقات بر شرح المنظومه حاجی سبزورای، ج 1-5، تهران: ناب.
  3. ــــــــ (1375)، نصوص الحکم بر فصوص الحکم، تهران: رجاء.
  4. ــــــــ (1378)، ممد الهمم در شرح فصوص الحکم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  5. ــــــــ (1379)، خیر الاثر در رد جبر و قدر، قم: بوستان کتاب.
  6. ــــــــ (1381)، هزار و یک کلمه، قم: بوستان کتاب.
  7. ــــــــ (1386 الف)، شرح فصوص الحکم داود القیصری، قم: بوستان کتاب.
  8. ــــــــ (1387)، شرح فارسی الاسفار الاربعه، 3 ج، قم: بوستان کتاب.
  9. ــــــــ (1425)، شرح الاشارات و التنبیهات، قم: بوستان کتاب.
  10. ــــــــ (1386 ب)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة [تعلیقات]، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  11. عبودیت، عبدالرسول (1388)، درآمدی بر نظام حکمت صدرائی، ج 1، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیŠ.