چیستی «معرفت‌شناسی» و تمایز آن از دانش‌های همگن، با تأکید بر مهم‌ترین ثمره آن

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسندگان

1 دانش پژوه سطح چهار حوزه علمیه، قم، ایران

2 استادیار گروه فلسفه موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، قم، ایران

چکیده

دانش معرفت‌شناسی به سبب غایتی که در پی آن است، از اهمیت بالایی برخوردار است تا جایی که هیچ دانشی از آن بی‌نیاز نیست؛ زیرا معتبر بودن گزاره‌های دیگر علوم، در گرو مسئله ارزش شناخت و معیار صدق است که مهم‌ترین مسئله «معرفت‌شناسی» است. در این مقاله، تمام ابعاد این دانش ازجمله پیشینه، موضوع، روش، مسئله، تعریف و غایت را بیان کرده‌ایم و برای معرفی بیشتر آن، با دیگر علوم مرتبط همچون منطق، فلسفه، روانشناسی ادراک، هستی‌شناسی علم و فلسفه علم مقایسه کرده‌ایم و به این نتیجه رسیده‌ایم که با وجود مشابهت‌هایی که بین این علوم و معرفت‌شناسی وجود دارد، تداخلی بین ‌آن‌ها اتفاق نمی‌افتد. همچنین مشخص شد که ملاک صدق گزاره‌ها، که مهم‌ترین ثمره این دانش است، ارجاع با واسطه یا بی‌واسطه معلومات به علم حضوری است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Nature of ‘Epistemology’ and its Distinction from Homogenous Sciences with an Emphasis on its Most Important Fruit

نویسندگان [English]

  • Muhammad Khani 1
  • Mahdi Ahmad Khanbeigy 2
1 Fourth-level scholar of seminary, Qom, Iran
2 Assistant Professor of the Department of Philosophy, Imam Khomeini Research Institute, Qom, Iran
چکیده [English]

The science of epistemology, due to the goal it pursues, is of great importance, because no science is needles of it. This is due to the fact that the validity of propositions in other sciences is dependent on the value of knowing and criterion of verity, which is the most important issue in epistemology. In this article, we have stated all dimensions of this science – including its background, subject, method, problem, definition and ultimate goal – and to introduce it more, we have compared it to other related sciences such as logics, philosophy, psychology of perception, ontology of philosophy, and philosophy of science to conclude that despite similarities between those sciences and epistemology, there is no overlap between them. Besides, it was clarified that the criterion for verity of the propositions, which is the most important fruit of this science, is direct or indirect reference of what is known to the intuitive knowledge.

کلیدواژه‌ها [English]

  • epistemology
  • intuitive
  • criterion of verity
  • value of knowledge
  1. ابوالحسنی صحرارودی، محمدامین (1392) قبسات الیقین؛ نگرشی تحلیلی بر باب برهان، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیŠ.
  2. الحیدری، السید الرائد (1387)، القرر فی شرح منطق المظفر، ج 1-3، قم: ذوی‌القربی.
  3. جوادی آملی، عبدالله (1390)، تبیین براهین اثبات خدا، تحقیق حمید پارسانیا، قم: اسراء.
  4. ــــــــ (1374)، شناخت‌شناسی در قرآن، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  5. ــــــــ (1390)، شریعت در آینه معرفت (بررسی و نقد نظریه قبض و بسط تئوریک شریعت)، تحقیق حمید پارسانیا، قم: اسراء.
  6. حبیبی، رضا (1394)، درآمدی بر فلسفه علم، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیŠ.
  7. حسین‌زاده یزدی، محمد (1396)، جستاری فراگیر در ژرفای معرفت‌شناسی، قم: حکمت اسلامی.
  8. ــــــــ (1394)، منابع معرفت، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیŠ.
  9. ــــــــ (1385)، پژوهشی تطبیقی در معرفت‌شناسی معاصر، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیŠ.
  10. حلّی، حسن بن یوسف (1388)، الجوهر النضید فی شرح منطق التجرید، تصحیح محسن بیدارفر، قم: بیدار.
  11. خسروپناه، عبدالحسین (1390)، فلسفه‌های مضاف، 2 ج، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  12. دادخواه، ابراهیم (1395)، شک‌گرایی و نسبی‌گرایی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  13. رضایی، مرتضی و احمدحسین شریفی (1386)، درآمدی بر معرفت‌شناسی (دروس استاد غلامرضا فیاضی)، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیŠ.
  14. شیرازی، صدرالدین محمد (1981م)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة، بیروت: دار احیاء تراث.
  15. طباطبایی، سید محمدحسین (1388)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، 5 ج، مقدمه و پاورقی شهید مطهری، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیŠ.
  16. ــــــــ (1390) نهایة الحکمه، تصحیح غلامرضا فیاضی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیŠ.
  17. فتحی‌زاده، مرتضی (1384)، جستارهایی در معرفت‌شناسی معاصر، قم: کتاب طه.
  18. فنایی اشکوری، محمد (1388)، علم حضوری؛ سنگِ‌بنای معرفت بشری و پایه‌ای برای معرفت‌شناسی و مابعدالطبیعه متعالی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیŠ.
  19. قمی، شیخ عباس (1389)، مفاتیح الجنان، قم: قیام.
  20. معلمی، حسن (1390)، معرفت‌شناسی، قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی.
  21. ــــــــ (1388)، نگاهی به معرفت‌شناسی در فلسفه غرب، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  22. مصباح، مجتبی و عبدالله محمدی (1398)، معرفت‌شناسی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیŠ.
  23. مصباح، محمدتقی (1378) آموزش فلسفه، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
  24. ــــــــ (1395) هم‌اندیشی معرفت‌شناسی، تدوین و نگارش محمد سربخشی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیŠ.
  25. مطهری، مرتضی (1385)، کلیات علوم اسلامی (منطق و کلام)، قم: صدرا.