ضرورت اجتهاد در معارف اعتقادی

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسنده

دانش‌آموخته سطح سه فلسفه اسلامی، حوزه علمیه، قم، ایران

چکیده

تعالیم اسلامی در تقسیمی رایج و مشهور به سه بخش عقاید، اخلاق و فقه تقسیم می‌شود. کار علمی اجتهادی در حوزة فقهی همواره مطرح و با سابقة تاریخی مشخص، مورد توجه بوده است؛ ولی در دو حوزة معارف اعتقادی و اخلاقی، با وجود اهمیت و تأثیر بسیارشان بر هدایت، رشد، کمال و سعادت فردی و اجتماعی انسان، اجتهاد و تلاش‌های علمی مجتهدانه بسیار کمتر مورد توجه بوده است. این نوشتار پس از تعریف اجتهاد و بیان مقصود از آن در معارف اعتقادی و مشخص کردن مرز جدایی عقاید با اخلاق و فقه و همچنین تأکید بر عام بودن تفقه و اجتهاد و منحصر نبودن آن به فقه، با بیان ادلة قرآنی، روایی و عقلی به دنبال اثبات ضرورت کار اجتهادی و استنباطی عمیق در حوزة معارف اعتقادی است و پس از بیان ادلة نقلی و عقلی به این نتیجه می‌رسد که ضروری است در معارف اعتقادی نیز همانند فقه، تلاش‌های اجتهادی و استنباطی به گونه‌ای شایسته و کافی انجام گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Necessity of Legal Reasoning in Doctrinal Knowledge

نویسنده [English]

  • Sayyid Muhammad Tabataba'i
3rd level student of Islamic philosophy, seminary, Qom, Iran
چکیده [English]

In a common famous classification, Islamic education is divided into three parts: doctrines, morality, and jurisprudence. The scientific legal reasoning in jurisprudence has always been considered with a certain historical background. However, in two spheres of doctrinal and moral knowledge, in spite of their great importance and influence on human's guidance, growth, individual and social perfection and felicity, scientific effort and legal reasoning has been in a low level. This article first presents the definition of legal reasoning and its meaning in doctrinal knowledge and specifies the borderline between doctrine, morality and jurisprudence. It also stresses on the generality of legal reasoning and its not being restricted to jurisprudence to prove – by stating the Quranic, traditional and rational evidences – the necessity of legal reasoning and deep inferential activity in the sphere of doctrinal knowledge. It then states the transmitted and rational evidences to conclude that it is necessary to do sufficient legal reasoning and inferential efforts in doctrinal knowledge just like jurisprudence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • legal reasoning in beliefs
  • legal reasoning in doctrines
  • doctrinal knowledge
  • general reasoning
  • legal reasoning in religion
  • legal reasoning in theology
  • doctrines

مراجع

  1. * قرآن کریم.

    1. ابن منظور، جمال‌الدین (1414ق)، لسان العرب، چاپ سوم، دار الفکر للطباعة و النشر، بیروت.
    2. ابن فارس، احمد (1404ق)، معجم مقائیس اللغه، چاپ اول، دفترتبلیغات اسلامی، قم.
    3. آخوند خراسانی، محمدکاظم (1430ق)، کفایة الاصول، تعلیقه علی سبزواری، چاپ ششم، دفترانتشارات اسلامی، قم.
    4. تبریزی، محمد (1387ش)، «جامع احادیث الشیعه امتیازها و ضعف‌ها و روش استفاده از آن»، کاوشی نو در فقه اسلامی، شمارة 56، ص138ـ195.
    5. حسینی، حمیدرضا و مهدی علی‌پور (1385ش)، جایگاه‌شناسی علم اصول، چاپ اول، انتشارات مرکزمدیریت حوزة علمیه، قم.
    6. حمیرى، نشوان بن سعید (1420ق)، شمس العلوم و دواء الکلام العرب من الکلوم، چاپ اول، دار الفکر المعاصر، بیروت.
    7. خمینی، روح‌الله (1375ش)، تفسیر سورة حمد، چاپ اول، مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی€، تهران.
    8. خویی، ابوالقاسم (1422ق)، مصباح الأصول، چاپ اول، مؤسسة احیاء آثار الإمام الخوئی‏، قم.
    9. دبیرخانه شورای پیشبرد و ارتقای حوزه (1397ش)، تحول در حوزه؛ بایدها و نبایدها، چاپ اول، نشردبیرخانه شورای پیشبرد و ارتقای حوزه، قم.
    • راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق)، مفردات الفاظ القرآن، چاپ اول، دار العلم، لبنان.
    • ربانی گلپایگانی، علی (1390ش)، درآمدی بر علم کلام، چاپ چهارم، دار الفکر، قم.
    • رشاد، علی‌اکبر (1395ش)، دین پژوهی معاصر، چاپ سوم، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران.
    1. سبحانی، جعفر (1387ش)، الموجز فی اصول الفقه، چاپ چهاردهم، مؤسسة الإمام الصادق†، قم.
    • سید بن طاووس (1362ش)، الإقبال بالأعمال الحسنه، چاپ دوم، دار الکتب الإسلامیه، قم.
    • شریفی، احمدحسین (1393ش)، مبانی علوم انسانی اسلامی، چاپ اول، آفتاب توسعه، ناشر آثار مرکز پژوهش‌های علوم انسانی اسلامی صدرا، تهران.
    • شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه (1398ق)، التوحید، چاپ اول، جامعه مدرسین، قم.
    • ــــــــ (1403ق)، معانی الأخبار، چاپ اول، دفترانتشارات اسلامی، قم.
    • صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1361ش)، تفسیرالقرآن الکریم، چاپ دوم، نشر بیدار، قم.
    • طباطبایی، سید محمدحسین (1390ق)، المیزان فی تفسیرالقرآن، چاپ دوم، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، بیروت.
    • ــــــــ (1374ش)، ترجمة تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، چاپ پنجم، دفترانتشارات اسلامی، قم.
    • طباطبایی، محمدکاظم (1393ش)، منطق فهم حدیث، چاپ دوم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی€، قم.
    • طبرسی، احمد بن علی (1403ق)، الإحتجاج، چاپ اول، نشر مرتضی، مشهد.
    • طبرسی، فضل بن حسن (1390ق)، إعلام الورى بأعلام الهدى، چاپ سوم، الإسلامیه، تهران.
    • ــــــــ (1372ش)، مجمع البیان، چاپ سوم، ناصر خسرو، تهران.
    • طوسی، محمد بن حسن (1411ق)، مصباح المتهجد، چاپ اول، مؤسسة فقه شیعه، بیروت.
    • عالم‌زاده نوری، محمد (1396ش)، استنباط حکم اخلاقی از متون دینی و ادلة لفظی، چاپ اول، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم.
    • فراهیدی، خلیل بن احمد (1410ق)، کتاب العین، چاپ دوم، هجرت، قم.
    • فیومی، احمد بن محمد (بی‌تا)، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی‌، چاپ اول، دار الرضی، قم.
    • قمی، عباس (1414ق)، سفینة البحار، چاپ اول، اسوه، قم.
    • ــــــــ (1397ش)، مفاتیح الجنان، چاپ اول، پیام عدالت، تهران.
    • کلینی، محمد بن یعقوب (۱۴۰۷ق)، الکافی، چاپ چهارم، الإسلامیه، تهران.
    • لاهیجی، عبدالرزاق (بی‌تا)، شوارق الإلهام فی شرح تجرید الکلام، چاپ اول، انتشارات مهدوی. اصفهان.
    • محقق حلی، جعفر بن حسن (۱۴۰۳ق)، معارج الأصول، چاپ اول، مؤسسة آل البیت‰، قم.
    • محمدی ری‌شهری، محمد (1397ش)، شناخت‌نامه حدیث، چاپ اول، دار الحدیث، تهران.
    • مجمع عالی حکمت اسلامی (1394ش)، ظرفیت‌شناسی علوم اسلامی در تحول علوم انسانی، چاپ اول، مجمع عالی حکمت اسلامی، قم.
    • مصباح یزدی، محمدتقی (بی‌تا)، رابطة ایدئولوژی و فرهنگ اسلامی با علوم انسانی، دفترهمکاری حوزه و دانشگاه، تهران.
    • مظفر، محمدرضا (1430ق)، اصول الفقه، چاپ پنجم، دفترانتشارات اسلامی، قم.
    • مکارم شیرازی، ناصر و جمعی از نویسندگان (1371ش)، تفسیرنمونه، چاپ اول، دارالکتب الإسلامیه، تهران.
    • مؤسسة دائرة المعارف الفقه الإسلامی (1385ش)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت‰، چاپ دوم، مؤسسة دائرةالمعارف الفقه الإسلامی، قم.
    • موسوی، سید مهدی (1394ش)، الگوهای کلان تولید علوم انسانی اسلامی در بستر انقلاب اسلامی، چاپ اول، آفتاب توسعه، تهران.
    • نراقی، محمدمهدی (1386ق)، جامع السعادات، چاپ اول، مطبعه الزهراء، نجف.
    1. وبگاه دانش‌نامه پژوهه،http://pajoohe.ir ، 1397، پژوهشگاه باقرالعلوم، مقالة «رابطة فقه و اخلاق».
    • وبگاه دانش‌نامه مجازی مکتب اهل بیت‰، https://fa.wikishia.net.
    • وبگاه دفترحفظ و نشرآثار مقام معظم رهبری، IR.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار