ماهیت و قلمرو عصمت معصومین در حکمت مشاء

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسنده

دانش آموخته سطح سه فلسفه اسلامی، حوزه علمیه، قم، ایران

چکیده

برخی از نفوس ناطقه با کسب ادراکات حسی و خیالی مستعد دریافت صور معقوله شده، در پی آن موهبت الهی شامل حالشان می‌شود و از طریق اتصال و اتحاد به واهب‌الصور که خارج از نفس ناطقه است و معقولات در او به نحو بالفعل حضور دارند، صور معقولات را به آنها افاضه می‌کنند. ارتباط با عقل فعال و دریافت صور معقول در فرایندی صورت می‌پذیرد که متناسب با هر مرتبه‌ای از مراتب عقل نظری است. در مقطعی دریافت بدیهیات، در مقطعی دیگر دریافت نظریات، تا اینکه مرتبه وجودی نفس ناطقه به جایی می‌رسد که شأنیت دریافت همه صور معقول حاضر در عقل فعال را پیدا می‌کند و در آخر به مرتبه عقل قدسی می‌رسد که در این مرتبه عقل بسیط و بالذات می‌شود. صاحب نفس قدسی به حقایق عالم آگاه می‌شود و هیچ امری بر او مخفی و مجهول نمی‌ماند و از این رو به علم شهودی نظاره‌گر حق تعالی، حشر و نشر، معاد و مراحل عوالم هستی است. این حضور و شهود، همه مراتب وجودی او را، از عقل گرفته تا حس، پوشش می‌دهد؛ چراکه از طرفی عقل محض و بالذات شده و از طرف دیگر این نفسی را که به مرتبه روح‌القدسی رسیده است، در مرتبه حس ادراک می‌کند، نه قوه. لذا صاحب عقل و روح قدسی چون در مرتبه ذات همه چیز را به نحو حضور و شهود می‌یابد، در مقام فعل که مبتنی و محکوم به مرتبه ذات است، از هر گونه اشتباه، نسیان، غفلت، ذهول و... که موطن آنها علم حصولی است، منزه و مبراست. بنابراین، این نفوس در تمام مراتب عقل نظری و عملی از هر خطا و نسیان مصون و معصوم‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Quiddity and the Realm of the Infallibles’ Infallibility in Peripatetic Philosophy

نویسنده [English]

  • Amir ErfaniManesh
Graduated level 3 in Islamic philosophy, seminary, Qom, Iran
چکیده [English]

Some of the thinking souls become apt to receive intelligible forms by obtaining sensory and imaginary perceptions. Then, they are liable to receive divine grace, and the intelligible forms are granted to them through connecting to and uniting with the granter of the forms (wāhib al-ṣuwar) that is out of the thinking soul and therein the intelligibles are actually present. Relationship with the active intellect and receiving the intelligible forms is done in a process that is proper for any order among the orders of theoretical intellect. At a time, it is the reception of axioms; at another time, it is the reception of theories, until the existential order of the thinking soul reaches a point wherein it is qualified to receive all intelligible forms present in the active intellect; and finally, it reaches the order of sacred intellect wherein the intellect becomes simple and essential. The owner of the sacred intellect becomes aware of the truths of the universe and nothing remains hidden and unknown for him. Thus, he observes the Exalted God, resurrection, and stages of the worlds of existence. This intuition and presence covers all his existential orders from the intellect to the senses. This is because, on the one hand, the intellect has become pure and essential and, on the other hand, this soul that has reached the stage of sacred spirit perceives in the order of senses, not faculties. Thus, the owner of the sacred intellect and spirit, since he finds all things in the form of presence and intuition in the order of essence, is pure and free – in the position of action that is based on the order of essence – from any mistake, forgetfulness, negligence, oblivion, and the like whose homeland is the acquired knowledge. Therefore, these souls are immune and free from any mistake and oblivion in all orders of theoretical and practical intellect.

کلیدواژه‌ها [English]

  • active intellect
  • sacred intellect
  • theoretical intellect
  • practical intellect
  • infallibility
  1. * قرآن کریم.

    1. ابن سینا، حسین بن عبدالله (1363)، المبدء و المعاد، به اهتمام عبدالله نورانی، چاپ اول، مؤسسة مطالعات اسلامی، تهران.
    2. ــــــــ (1352ق)، معراج‌نامه، به اهتمام بهمن کریمی، مطبعة عروة الوثقى، رشت.
    3. ــــــــ (1371)، المباحثات، مقدمه و تحقیق محسن بیدارفر، چاپ اول، انتشارات بیدار، قم.
    4. ــــــــ (1375)، الإشارات و التنبیهات، چاپ اول، نشر البلاغه، قم.
    5. ــــــــ (1379)، النجاة من الغرق فی بحر الضلال، مقدمه و تصحیح محمدتقی دانش‌پژوه، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
    6. ــــــــ (1383)، رسالة النفس، مقدمه و حواشی و تصحیح دکتر موسی عمید، چاپ دوم، دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان.
    7. ــــــــ (1400ق)، رسائل ابن سینا، انتشارات بیدار، قم.
    8. ــــــــ (1908م)، عیون الحکم، مقدمه و تحقیق عبدالرحمن بدوی، چاپ دوم، دار القلم، بیروت.
    9. ــــــــ (2007م)، رسالة احوال النفس، مقدمه و تحقیق فؤاد الاهوانی، دار بیبلیون، پاریس.
    • ــــــــ (1404ق، الف)، التعلیقات، تحقیق عبدالرحمن بدوی، مکتبة الاعلام الإسلامی، بیروت.
    • ــــــــ (1404ق، ب)، الشفاء (الهیات)، تصحیح سعید زاید، مکتبة آیة الله المرعشی، قم.
    • بهشتی، احمد (1386)، تجرید شرح نمط هفتم از کتاب الإشارات و التنبیهات، چاپ دوم، بوستان کتاب، قم.
    • بهمنیار (1375)، التحصیل، تصحیح و تعلیق مرتضی مطهری، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
    • جوادی آملی، عبدالله (1385)، تفسیر موضوعی قرآن کریم؛ سیرة پیامبران در قرآن، چاپ چهارم، نشر اسراء، قم.
    • ــــــــ (1389)، وحی و نبوت، چاپ دوم، نشر اسراء، قم.
    • رازی، قطب‌الدین (1376)، المحاکات بین شرحی الإشارات، چاپ اول، نشر البلاغه، قم.
    • سعادت مصطفوی، سیدحسن (1391)، شرح اشارات و تنبیهات در باب نفس، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه امام صادق†، تهران.
    • صفار، محمد بن حسن (1403ق)، بصائر الدرجات فی فضایل آل محمدˆ، چاپ دوم، دار احیاء التراث العربی، بیروت.
    • طوسی، نصیرالدین (1375)، شرح الإشارات و التنبیهات مع المحاکات، چاپ اول، نشر البلاغه، قم.
    • ــــــــ (1405ق)، تلخیص المحصل، چاپ دوم، دار الأضواء، بیروت.
    • عارف‌امینی، سید محمد (1390)، معرفت‌شناسی وحی، چاپ اول، انتشارات مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی€، قم.
    • عبودیت، عبدالرسول (1391)، درآمدی به نظام حکمت صدرایی، چاپ اول، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، تهران.
    • فارابی، ابونصر (1381)، فصوص الحکم و شرحه، السید اسماعیل غازانی، مقدمه و تحقیق علی اوجبی، چاپ اول، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، تهران.
    • ــــــــ (1405ق، الف)، فصوص الحکم، تحقیق محمدحسن آل یاسین، چاپ دوم، انتشارات بیدار، قم.
    • ــــــــ (1405ق، ب)، فصول منتزعه، تحقیق و تعلیق دکتر فوزی نجار، چاپ دوم، المکتبه الزهراƒ، تهران.
    • ــــــــ (1995م)، آراء اهل المدینة الفاضلة و مضاداتها، مقدمه و شرح دکتر علی بوملحم، چاپ اول، مکتبة الهلال، بیروت.
    • ــــــــ (1999م)، کتاب السیاسة المدینة، مقدمه و تعلیق دکتر علی بوملحم، چاپ اول، مکتبة الهلال، بیروت.
    • ــــــــ (1408ق)، المنطقیات للفارابی، تحقیق و مقدمه محمدتقی دانش‌پژوه، چاپ اول، مکتبة آیة الله المرعشی، قم.
    • کرد فیروزجایی، یارعلی (1393)، حکمت مشا، چاپ اول، انتشارات حکمت اسلامی، قم.
    • نائیجی، محمدحسین (1388)، ترجمه و شرح کتاب نفس شفا، چاپ دوم، انتشارات مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی€، قم.