اصل علیت در فلسفه و فیزیک

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسنده

گروه فلسفه اسلامی، مرکز آموزش تخصصی فلسفه اسلامی، حوزه علمیه قم

چکیده

فلاسفه اصل علیت را قانونی کلی و عقلی می‌دانند؛ ولی فیزیک‌دانان، به ویژه در حوزه‌ی کوانتوم، آن را طرد کرده و به مقابله با فلاسفه پرداخته‌اند. اصل علیت در فلسفه‌ی اسلامی یک ضرورت عقلی است؛ زیرا هر پدیده‌ای، هم در حدوث و هم در بقا، نیازمند علت است. بنابراین عقل پیش از حس آن ‌را می‌یابد و داده‌های حسی را بر اساس آن تبیین می‌کند. اما گروهی از فیزیک‌دانان، متأثر از نتایج برخی آزمایش‌ها تجربی در حوزه‌ی میکروفیزیک و کوانتوم، به مخالفت جدی با این اصل پرداختند، تا جایی که مکتبی را با عنوان مکتب کپنهاکی شکل دادند که یکی از اصول آن «عدم قطعیت» بود؛ ولی دیری نپایید که برخی دیگر از فیزیک‌دانان‌ فیلسوف‌مشرب، مثل آلبرت انیشتین، با آنها مخالفت کرده، مکتب ضد کپنهاکی را شکل دادند و به اصل علیت قائل شدند. با بررسی مکتب صدرایی می‌یابیم که عالم حقیقتی یکپارچه، و ظهور تمام اسما و صفات حق است و هیچ مرتبه و ذره‌ای در آن فروگذار نشده است. اندیشه‌ی بلند صدرا در مسائلی مانند حرکت جوهری و تجدد امثال جای پرداختن دارد و امید است نسل جدید فیزیک‌دانان متأثر از این اندیشه‌های الهی و قرآنی گام‌های بلندتری در فهم پدیده‌های حقیقی عالم بردارند و جهش عظیمی در تولید علم پدید آید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The principle of causality in philosophy and physics

نویسنده [English]

  • Mohsen Movahedi asl
Department of Islamic Philosophy, Center for Specialized Education of Islamic Philosophy, Qom Seminary
چکیده [English]

Philosophers consider the principle of causality as a general and rational law; But physicists, especially in the field of quantum, have rejected it and confronted the philosophers. The principle of causality in Islamic philosophy is a rational necessity; Because every phenomenon, both in occurrence and survival, needs a cause. Therefore, the intellect finds it before the senses and explains the sensory data based on it. But a group of physicists, influenced by the results of some experimental experiments in the field of microphysics and quantum, seriously opposed this principle, to the point where they formed a school called the Copenhagen school, one of whose principles was "uncertainty". But it wasn't long before some other physicists and philosophers, such as Albert Einstein, opposed them, formed the anti-Copenhagen school and believed in the principle of causality. By examining Sadra's school, we find that the world is a unified truth, and the manifestation of all the names and attributes of truth, and no rank or particle has been placed in it. Sadra's long vision has a place to be addressed in issues such as material movement and modernity, and it is hoped that the new generation of physicists influenced by these divine and Quranic thoughts will take greater steps in understanding the real phenomena of the world and a great leap in the production of science will occur.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Causality
  • uncertainty
  • quantum
  1. پلانک، علم به کجا می‌رود، ترجمة احمد آرام، چاپ اول، شرکت سهامی انتشار، تهران، 1354ش.
  2. سجادی، سیدجعفر، مصطلحات فلسفی ملاصدرا، چاپ دوم، انتشارات نهضت زنان مسلمان، تهران،1360ش.
  3. شیرازی، محمد‌بن‌ابراهیم، الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة العقلیة، طلیعه نور، 1430ق.
  4. طباطبایی، سیدمحمدحسین، بدایة الحکمة، ، چاپ هیجدم، موسسة النشر السلامی، قم‌، 1422ق.
  5. ــــــــــــــــــــــــ، نهایة الحکمة، تصحیح عباس­علی زارعی سبزواری، چاپ هفدم، مؤسسة النشرالسلامی، قم، 1424ق.
  6. عبائی کوبائی، محمود، مرزهای فیزیک و فلسفه، چاپ اول، ارغنون، 1371ش.
  7. قالیچه­ چیان، یوسف، فیزیک مدرن، چاپ ششم، امیر‌کبیر، تهران، 1368.
  8. گلشنی، مهدی، دیدگاه‌های فلسفی فیزیک‌دانان معاصر، چاپ چهارم، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1375ش.
  9. مصباح یزدی، محمدتقی، آموزش فلسفه، چاپ هشتم، چاپ و نشر بین‌الملل، 1378ش.
  10. مطهری، مرتضی، شرح منظومه سبزواری، جلد اول، انتشارات حکمت، تهران،1360ش.
  11. نقیب­زاده، میر­عبدالحسین، فلسفه کانت، چاپ اول، انتشارات آگاه، تهران، 1364ش.
  12. هایزنبرگ، ورنر، فیزیک و فلسفه، ترجمه محمود خاتمی، چاپ اول، انتشارات علمی، تهران، 1370ش.