نقش خواجه نصیرالدین طوسی در فلسفی کردن کلام

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسنده

گروه فلسفه اسلامی، مرکز آموزش تخصصی فلسفه اسلامی، حوزه علمیه قم

چکیده

از میان روش‌های کلامی، (نص‌گرایی، عقل‌گرایی تأویلی و عقل‌گرایی فلسفی) باید خواجه نصیر‌الدین طوسی را تابع روش عقل‌گرایی فلسفی به‌شمار آورد و گرچه قبل از ایشان، افراد دیگری نیز برای اثبات مدعیات کلامی از مبانی فلسفی بهره می‌گرفتند، ولی از این جهت یا دچار افراط می‌شوند و یا از آن، استفاده جدلی می کردند؛ همان طور که این مبانی نظم خاصی نداشتند. اما خواجه نصیر، راه اعتدال را در پیش گرفت و ضمن مقید بودن به روش برهانی، مبانی فلسفی را به صورت نظام‌مند و سامان‌یافته در علم کلام به خدمت گرفت؛ زیرا قبل از خواجه نصیر، علم کلام حتی در میان شیعه، نظم مشخص و چینش منطقی نداشت. او توانست با چینش و تنظیم جامع و تا حدی نو و ابتکاری و با استفاده از اصول و قواعد فلسفی، کلام را به اوج تحول و تکامل برساند و از آن پس، اکثر دانشمندان اسلامی شیعه و سنی سبک او را دنبال کردند.














 





 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The role of Khwaja Nasiruddin Tusi in philosophizing the word

نویسنده [English]

  • MohammadMahdi Fereydooni
Department of Islamic Philosophy, Center for Specialized Education of Islamic Philosophy, Qom Seminary
چکیده [English]

Among the theological methods (textualism, interpretive rationalism and philosophical rationalism), Khwaja Nasiruddin Tousi should be considered subject to the philosophical rationalism method and although before him, other people also used philosophical foundations to prove theological claims, but due to They went to extremes or used it polemically; As these foundations did not have a special order. But Khwaja Naseer took the path of moderation and, while being bound by the proof method, used the philosophical foundations in a systematic and organized manner in theology; Because before Khwaja Nasir, the science of Kalam, even among the Shias, did not have a clear order and a logical arrangement. He was able to bring the word to the peak of development and evolution with his comprehensive and to some extent new and innovative arrangement and using philosophical principles and rules, and after that, most of the Shia and Sunni Islamic scholars followed his style.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Word
  • philosophy
  • philosophical word
  • proof
  • Khwaja Naseer
  • human sciences
  • Sadra'i philosophy
  • modern wisdom
  1. ابراهیمی دینانی، غلام حسین، نصیرالدین طوسی فیلسوف گفت‌وگو، چاپ سوم، انتشارات معراج تهران ، 1389ش.
  2. ابو ریان، محمد علی، تاریخ الفکر الفلسفی فی الاسلام، دار النهضة العربیة، بیروت، 1970ق.
  3. ابوالفتح محمد بن عبدالکریم الشهرستانی، الملل و النحل، منشورات الرضی، قم ، 1367ش.
  4. ابن الندیم، الفهرست، المطبعة الرحمانیة، مصر.
  5. اقبال آشتیانی، عباس، خاندان نوبختی، کتابخانه طهوری، تهران، 1357ش.
  6. امین، احمد، ضحی الاسلام، المکتبه العصریه، بیروت، 1427ق.
  7. جبرئیلی، محمدصفر، سیر تطور کلام شیعه، دفتر دوم، از عصر غیبت تا خواجه نصیرالدین طوسی، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران، 1389ش.
  8. جوادی آملی، عبدالله، منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، تحقیق و تنظیم: حسین شفیعی، چاپ اول، اسراء، قم، 1386ش.
  9. جوای آملی، عبدالله، دین شناسی، اسراء، قم، 1382ش.
  10. خامنه‌ای، سیدمحمد، سیر حکمت در ایران و جهان، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، تهران، 1380ش.
  11. ربانی گلپایگانی، علی، قواعد و روش های کلامی، مرکز نشر هاجر، قم، پائیز1390ش.
  12. ربانی گلپایگانی، علی، در آمدی بر علم کلام، چاپ سوم، انتشارات دارالفکر، قم، 1382ش.
  13. ربانی گلپایگانی، علی، ما هو علم کلام، بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی)، قم، 1385ش.
  14. ربانی گلپایگانی، علی، ایضاح المراد فی شرح کشف المراد، انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیه قم، قم، 1382ش.
  15. سبحانی، جعفر، الملل و النحل، لجنة ادارة الحوزة العلمیة، قم، 1410ق.
  16. سلطانی، ابراهیم و احمد نراقی، کلام فلسفی، مجموعه مقالات، مؤسسه فرهنگی صراط، تهران، 1374ش.
  17. نعمانى، شبلى، تاریخ علم کلام، ترجمه سیدمحمدتقى فخر داعى، نشر اساطیر، تهران، 1386ش.
  18. شیخ مفید، اوائل المقالات، مکتبة الداوری، قم، 1330ش.
  19. طوسی، نصیرالدین، اساس الاقتباس، مصحح: مدرس رضوی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1376ش.
  20. طوسی، نصیرالدین، تجرید الاعتقاد، در ضمن: کشف المراد، تحقیق و تعلیق علامه حسن حسن‌زاده آملی، مؤسسه نشر اسلامی، قم، 1433ق.
  21. طوسی، نصیرالدین، تلخیص المحصل المعروف بنقد المحصل، چاپ دوم، دار الأضواء، بیروت، 1405ق.
  22. طوسی، نصیرالدین، منطق التجرید در ضمن شرح جوهر النضید، تصحیح و تعلیق محسن بیدارفر، انتشارات بیدار، قم، 1388ش.
  23. لایجی، عبدالرحمن بن احمد، المواقف فی علم الکلام، عالم الکتب، بیروت.
  24. لاهیجى، فیاض، گوهر مراد، نشر سایه، تهران، 1383ش .
  25. کاشفی، محمدرضا، کلام شیعه (ماهیت، مختصات و منابع)، چاپ دوم، سازمان انتشارات پژوهشات فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1386ش.
  26. هانری، کربن، تاریخ فلسفه اسلامی، ترجمه جواد طباطبایی، انتشارات کویر، تهران، 1387ش.
  27. دایرة المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، 1378ش.
  28. شیعه در حدیث دیگران، زیر نظر دکتر مهدی محقق، مقاله شیعه و معتزله، آلفرد مادلونگ، ترجمه: احمد آرام، چاپخانه حیدری، تهران، 1362ش.
  29. لاهیجی، عبدالرزاق، شوارق الالهام، مؤسسه امام صادق†، قم، 1385ش.
  30. میان، محمد شریف، تاریخ فلسفه، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، 1362ش.
  31. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج 1 و5 و13، چاپ یازدهم، انتشارات صدرا، تهران ـ قم، 1386ش.
  32. نعمه، عبدالله، فلاسفه‌ شیعه، ترجمه سیدجعفر غضبان، با مقدمه شیخ محمد جواد مغنیه، کتاب فروشی ایران، تبریز.
  33. ولسفن، هری اوسترین، فلسفه علم کلام، ترجمه احمد آرام، انتشارات المهدی، 1368ش.