نقد و بررسی مکتب تفکیک با تأکید بر دیدگاه ایشان مبنی بر مخالفت دین با فلسفه

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسنده

استادیار فلسفه، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی تهران

چکیده

اخباری‌گری رویکردی ظاهرگرایانه است که به ترک بحث‌های مستقل عقلی در استنباط احکام فقهی توصیه می‌کند. به کارگیری این شیوه در مباحث اعتقادی «مکتب تفکیک» نامیده می‌شود. نحله‌ی سنتی مکتب تفکیک به گونه کامل با عقل و استدلال مخالف بوده، هم‌نوایی آن دو را با نقل برنمی‌تابد. اما نحله‌ی جدید ضمن پاسداشت عقل، دستاورد آن را بشری و بیگانه از دین معرفی می‌کند. پیروان تفکیک، دلیل‌های گوناگونی بر مخالفت دین با فلسفه به دست می‌دهند که برخی از مهم‌ترین آنها عبارتند از: 1. ‌اهداف سوء خلفا از ترجمه فلسفه؛ 2. وجود برخی روایت‌های ضد فلسفی؛ 3. مخالفت فقیهان با فلسفه. مقاله‌ی پیش رو پس از معرفی اجمالی مکتب تفکیک، به نقدهای یادشده پاسخ می‌دهد. بر پایه این پاسخ‌ها: 1. خاستگاه و انگیزه‌ی طرح یک اندیشه، دلیل درستی یا نادرستی آن نیست؛ 2. در مجموعه روایی شیعه، تنها دو روایت ضد فلسفی یافته می‌شود که یکی درباره‌ی فیلسوف‌نمایان و دیگری پیرامون فلاسفه‌ی دنیاطلب است. اما روایت‌های بسیاری در ستایش روش فلسفی (تعقل مستقل) دیده می‌شود؛ 3. ضرورت رجوع به متخصّص در مسائل تخصصی، روشن می‌کند که مخالفت برخی فقیهان بزرگوار که آشنایی کاملی با فلسفه ندارند، ادعای اهل تفکیک را تأیید نمی‌کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Review and Investigation of “Separation School” with an Emphasis on their View of Religion’s Opposition to Philosophy

نویسنده [English]

  • rouhollah souri
Assistant professor of Philosophy, Faculty of Literature and Humanities, Khwarazmi University, Tehran
چکیده [English]

Traditionalism is a formalist approach that recommends giving up the rational independent discussions in inferring jurisprudential precepts. Applying this method in doctrinal discussions is called “separation school”. The traditional version of separation school is completely opposing to reason and reasoning, not tolerating their accompaniment to tradition. The new version, however, dignifies reason, while introducing its achievement as human and alien to religion. The proponents of separation school present various reasons for the opposition of religion to philosophy, some of which are as follows: (1) the caliphs’ vicious goals in translating philosophy, (2) existence of some anti-philosophical traditions, and (3) the jurists’ opposition to philosophy.
The present article offers a synoptic introduction of the separation school to answer the abovementioned critics. According to those answers, (a) the origin and motive for developing an idea is not its rightness or wrongness; (b) in the Shiite collections of traditions, there are just two anti-philosophical traditions, one of whom is about pseudo-philosophers and the other is about the world-seeking philosophers. There are, however, many traditions admiring the philosophical method (independent reasoning); and (c) the necessity of referring to an expert in specialized issues shows that the opposition of some great jurists with no complete familiarity with philosophy does not support the claim made by the proponents of separation

کلیدواژه‌ها [English]

  • separation school
  • relationship between reason and religion
  • origin of philosophy
  • philosophy and traditions
  • philosophy and jurists

مراجع

  1. * قرآن کریم.

    1. ابراهیم دینانی، غلامحسین، ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام، طرح نو، تهران، 1379.
    2. ابن‌سینا، حسین، الهیات من کتاب الشفاء، حسن حسن­زاده‌آملی، دفتر تبلیغات، قم، 1376.
    3. ابن‌طاووس، على‌بن‌موسى، فرج المهموم فی معرفة نهج الحلال من علم النجوم (تاریخ علماء النجوم)، دار الذخائر، قم، چاپ اول، 1368ق.
    4. ابن‌منظور، لسان العرب، دار احیاء التراث، بیروت، 1408ق.
    5. اسلامی، سیدحسن، رویای خلوص (بازخوانی مکتب تفکیک)، چاپ اول، موسسه بوستان کتاب، قم، 1387.
    6. اصفهانی، میرزامهدی، ابواب الهدی فی بیان طریق الهدایة الالهیة و مخالفته مع العلوم الیونانیة، سیدمحمدباقر یزدی، مشهد، 1363.
    7. ـــــــــــــــــــ، تقریرات، مرکز اسناد آستان قدس رضوی، مشهد، شماره 12480.
    8. ـــــــــــــــــــ، مصباح الهدی، سید محمد باقر نجفی یزدی،1363ش.
    9. افلاطون، جمهور، ترجمه فؤاد روحانی، علمی فرهنگی، تهران، 1374.
    10. جوادی آملی، عبدالله، منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، چاپ دوم، مرکز نشر اسراء، قم، 1386.
    11. حکیمی، محمدرضا، پیام جاودانه، دلیل ما، قم، 1381.
    12. ـــــــــــــــــ، عقل خود بنیاد دینی، همشهری ماه، شماره 9، آذر 1380.
    13. ـــــــــــــــــ، معاد جسمانی در حکمت متعالیه، دلیل ما، قم 1381.
    14. ـــــــــــــــــ، مکتب تفکیک، نشر فرهنگ اسلامی، تهران، 1375.
    15. دیلمی، حسن‌بن‌محمد، محبوب القلوب، طبع اول (رحلی)، ایران.
    16. رومی (مولوی)، جلال­الدین، مثنوی معنوی، مؤسسه خدمات کامپیوتری نور.
    17. شیخ حر عاملی، محمد‌بن‌حسین، وسائل الشیعه، ج27، مؤسسه آل‌البیت، قم، 1409ق.
    18. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمـة، مؤسسه نشر اسلامی، قم، 1416ق.
    19. شیخ طوسی، محمد‌بن‌حسن، فهرست کتب الشیعه و أصولهم، تحقیق سید عبد العزیز طباطبایی، مکتبةالمحقق الطباطبایی، قم، 1414ق.
    20. طباطبایی، سیدمحمدحسین، بررسی­های اسلامی، ج2، هجرت، قم، 1397ق.
    21. فیض کاشانی، محمد محسن، الوافی، مکتبةالامام أمیر المؤمنین علی ع، 1406ق.
    22. قزوینی، شیخ مجتبی، بیان الفرقان، ج1، مرکز جامعه تبلیغات اسلامی، تهران، 1373.
    23. ــــــــــــــــــــ، متأله قرآنی، دلیل ما، قم، 1382.
    24. کلینی، محمد‌بن‌یعقوب‌بن‌اسحاق، الکافی، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1407ق.
    25. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، دار الکتب الاسلامیة، تهران.
    26. محقق سبزواری، اسرار الحکم، مطبوعات دینی.
    27. مطهری، مرتضی، اسلام و مقتضیات زمان، صدرا، تهران، 1373.
    28. ــــــــــــــــ، بیست گفتار، پنجم، صدرا، تهران، 1358.
    29. ــــــــــــــــ، ده گفتار، صدرا، تهران، 1368.
    30. ــــــــــــــــ، مجموعه آثار، ج‏4، صدرا، تهران، 1381.
    31. ــــــــــــــــ، مجموعه آثار، ج‏5، صدرا، تهران، 1381.
    32. مظفری، حسین، بنیان مرصوص فلسفه اسلامی از نگاه مکتب تفکیک، چاپ اول، موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینیŠ، قم، 1385.
    33. نجاشی، ابوالعباس احمد‌بن‌علی، رجال النجاشی، تحقیق سیدموسی شبیری زنجانی، پنجم، مؤسسة النشر الاسلامی، قم، 1416ق.
    34. نمازی شاهرودی، علی، تاریخ فلسفه و عرفان، مؤسسه فرهنگی نبأ، تهران، 1378.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار