ارائه معنایی جامع برای نفس‌الأمر و بررسی قلمرو آن

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسنده

دانش پژوه سطح سه فلسفه اسلامی، مرکز آموزش تخصصی فلسفه اسلامی، حوزه علمیه قم

چکیده

آنچه به بداهت اولیّه مورد پذیرش فیلسوف قرار می‌گیرد، اصل وجود واقعیتِ خارجی و نفس‌الأمر به نحو فی‌الجمله است و نه حقیقتِ معانی و انحای نفس‌الأمر؛ زیرا موضوع فلسفه، موجود بما هو موجود است و موجود بما هو موجود، همان «واقعیت» است. ولی می‌توان به طور کلی و مطلق، «نفس‌الأمر» را همان واقع به جمیع مراتب دانست. از این‌رو در تعریف نفس‌الأمر پیش از بسط، می‌توانیم بگوییم: «واقع به معنای أعم». اما تعریف نفس‌الأمر پس از بسط را می‌شود به این صورت بیان کرد: «حقیقت نفس‌الأمر وجودات اصیل (خارجی، ذهنی، در ساحت عمل انسان، معقول ثانی فلسفی و عدم) به عنوان موطن اصلی، و توابع و لوازم آن (خواه لوازم وجودی و خواه لوازم عدم) به عنوان مواطن فرعی (برآمده از واقع وجودی متن) به خودی خود خواهد بود». در مراحل نهایی حتی می‌توان نفس‌الأمر را به عقل فعال، علم الهی و ذات تعالی تسری داد. در نهایت کار به این نتیجه می‌رسیم که مطابقت چیزی با نفس‌الأمر را باید در هر مرتبه‌ای که هستیم، با آن مرتبه بسنجیم. همچنین می‌توانیم بین مراتب نیز مرتبه اصلی نفس‌الأمر درست کنیم و بقیه مراتب را تابع آن بدانیم، و این مرتبه اصلی، چیزی جز ذات حق تعالی نیست؛ به این معنا که وجود، اخلاق، زیبایی و همه حقایق از او سرچشمه می‌گیرند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Presenting a Comprehensive Meaning for Fact-itself and Investigating its Domain

نویسنده [English]

  • Hadi Kazemi
Third-level scholar of Islamic philosophy, Center for Specialized Education in Islamic Philosophy, Qom Seminary
چکیده [English]

What is axiomatically accepted by a philosopher is the principle of external existence and fact-itself (naf al-amr) generally rather than the truth of meanings and modes of fact-itself. This is because the subject of philosophy is ‘being’ as it is being, and it is the very “reality”. However, one can generally and absolutely regard ‘fact-itself’ as the reality in all of its orders. Thus, in definition of fact-itself, we may say – before expanding it – that it is ‘fact in general sense’. The definition of fact-itself, after expansion, can be stated as follows: “The truth of fact-itself will be the original beings (external, mental, in the domain of human’s action, secondary philosophical intelligible and nothingness) as the main home, and its dependents and corollaries (whether existential corollaries or corollaries of nothingness) as the subsidiary home (derived from the existential reality of context) in itself”. In the final step, one can even extend the fact-itself to the active intellect, divine knowledge and transcendental essence.
Finally, we conclude that we must assess the conformity of anything to fact-itself in any order with itself. Similarly, we may construct the order of fact-itself among other orders and consider other orders as subordinate to it. This main order is nothing but the essence of God Almighty; that is, the existence morality, beauty and all other truths are originated from it

کلیدواژه‌ها [English]

  • fact-itself
  • the longitudinal orders of reality
  • the main an subsidiary homes of truth
  1. اردستانی، محمدعلی، نفس‌الأمر در فلسفه اسلامی، تهران، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول، 1391ش.
  2. آقاعلی مدرس زنوزی طهرانی، مجموعه مصنفات، تهران، کتابخانه مؤسسة اطلاعات، چاپ اول، 1378ش.
  3. آملی، محمدتقی، درر الفوائد، تعلیقه علی شرح المنظومه السبزواری، تهران، مرکز نشرالکتاب، 1377ق.
  4. طباطبایى، سیدمحمدحسین، نهایة الحکمة، قم، مؤسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین، چاپ دوازدهم، 1360ش.
  5. عارفی، عباس، مطابقت صور ذهنی با خارج، تهران، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول، 1388ش.
  6. علامه حلی، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، مقدمه و تصحیح و تعلیق آیت‌الله حسن‌زاده آملی، قم، مؤسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین، چاپ چهارم، 1413ق.
  7. علامه حلی، نهایة المرام فی علم الکلام، قم، مؤسسه الإمام الصادق†، چاپ اول، 1419ق.
  8. فنایی اشکوری، محمد، معقول ثانی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ اول، 1378ش.
  9. قیصرى، داود، شرح فصوص الحکم، تصحیح و تعلیق جلال‌الدین آشتیانی، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1375ش.
  10. مـصباح یزدی، مـحمدتقی، آموزش فلسفه، قم، نشر بین‌الملل، چاپ یازدهم، 1389ش.
  11. مطهری، مرتضی، شرح مبسوط منظومه، تهران، حکمت، چاپ دوم، 1366ش.
  12. ملاصدرا، صدرالدین محمد بن ابراهیم شیرازی، الحاشیه علی الهیات الشفاء، قم، انتشارات بیدار، بی‌تا.
  13. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، بیروت، داراحیاء التراث‌ العربی، چاپ سوم، 1981م.
  14. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، (با حاشیه علامه طباطبایی) قم، مکتب المصطفوی، چاپ اول، بی‌تا.
  15. میرداماد، محمدباقر، القبسات، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم، 1367ش.
  16. ــــــــــــــــــ، مصنفات میرداماد، تهران، انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، چاپ اول، 1381ـ1385ش.
  17. خواجه نصیرالدین طوسی، تجرید الاعتقاد، تحقیق حسینی جلالی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، 1407ق.
  18. ـــــــــــــــــــــــ، تلخیص المحصل المعروف بنقد المحصل، دار الأضواء، دوم، بیروت، 1405ق.