مبانی الهیاتی مدینۀ فاضلۀ سهروردی

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسندگان

1 دانشیار فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 کارشناسی فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

سهروردی با تدوین حکمت اشراق و تأسیس مکتب اشراقی، در عرصه اندیشه ایرانی و اسلامی تحول ایجاد کرد. حکمت و اندیشه اشراقی سهروردی، که مجموعه آثار و افکار فلسفی و عرفانی سهروردی را دربرمی‌گیرد، در کتاب حکمة الاشراق او به نحو احسن نمایان شده است. سهروردی مانند فارابی در باب مدینه فاضله اثر مستقلی تألیف نکرده، ولی درمورد حاکم مطلوب و حقّ حاکمیت سخنانی گفته است. همچنین در آثار تمثیلی خود، بیش از هر چیز به نکاتی اخلاقی اشاره کرده که می‌توانند افراد یک جامعه را به سوی رستگاری ببرند. فلسفه سهروردی بر پایه اصالت نور استوار شده که نشان می‌دهد او به حکمای ایران باستان نظر داشته است. همچنین سهروردی بارها به خسروانیون و حکمای فاضل ایران باستان چون زرتشت و کیخسرو اشاره کرده و مثلاً در باب سیاست و دولت، حکومت کیخسرو را حکومت مطلوبی دانسته است. رکن دیگر اندیشه سهروردی کتاب و سنت اسلامی است و از این رو، نظرش درباره حکومت و حاکم، با آموزه‌های اسلامی مطابقت دارد. ضمن اینکه او خود را وامدار حکمای الهی یونان مانند فیثاغورس و افلاطون و سایر حکمای الهی جهان مانند هرمس دانسته و بسیاری از آرای حکمای سلف خود مانند فارابی و ابن‌سینا را هم اخذ کرده است؛ بنابراین می‌توان احتمال داد که او در بسیاری از جهات درمورد مدینه فاضله و ویژگی‌ها و شرایط حاکم آن با فارابی هم‌رأی باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Theological Foundations of Suhrawardi’s Utopia

نویسندگان [English]

  • Nadia Maftouni 1
  • Mohamad Mahdi Davar 2
1 Associate Professor of Islamic Philosophy and Theology, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Bachelor of Philosophy and Islamic Theology, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

Suhrawardi brought about a revolution in Iranian and Islamic thought by compiling the Hikmat al-Ishraq (The Wisdom of Illumination) and establishing the School of Illumination (Ishraq). Suhrawardi’s illumination wisdom and thought, including the collection of his works and philosophical and mystical thoughts, is well presented in his book entitled Hikmat al-Ishraq. Like Farabi, Suhrawardi did not write an independent work on the utopia, but he spoke about the ideal ruler and the right to rule. Furthermore, in his allegorical works, more than anything else, he has referred to moral points which can lead a society to salvation. Suhrawardi’s philosophy is based on the originality of light, showing that he has paid attention to the philosophers of ancient Iran. Moreover, Suhrawardi has frequently referred to Khosravani wisdom, and the sages of ancient Iran, such as Zoroaster and Ki Khosro; for example, in terms of politics and government, he has considered Kei-Khosro’s government a desirable one. Another pillar of Suhrawardi’s thought is the Islamic Book and tradition; thus, his view about the government and ruler is consistent with Islamic teachings. In addition, he has considered himself indebted to the divine philosophers of Greece, such as Pythagoras and Plato, and other divine philosophers of the world, such as Hermes. Additionally, he took many of the views of his predecessor philosophers, such as Farabi and Ibn Sina (Avicenna); therefore, it can be possible that he agreed with Farabi in many aspects about utopia and its governing characteristics and conditions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Suhrawardi
  • Suhrawardi’s Utopia
  • utopia
  • theological foundations
  1. ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1379)، شعاع اندیشه و شهود در فلسفه سهروردی، تهران: حکمت.
  2. ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1388)، «اصالت نور»، کتاب ماه فلسفه، ش 23: 113-119.
  3. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1376)، الالهیات من کتاب الشفاء، تحقیق حسن‌زاده آملی، قم: مرکز انتشارات دفتر حوزه علمیه قم.
  4. اسفندیار، رجبعلی (1392)، «اندیشه سیاسی شیخ شهاب‌الدین سهروردی»، سیاست متعالیه، س 1، ش 3: 121-138.
  5. اصیل، حجت‌الله (1381)، آرمان‌شهر در اندیشه ایرانی، تهران: نی.
  6. افلاطون (بی‌تا)، دوره آثار افلاطون، ترجمه محمدحسن لطفی و رضا کاویانی، تهران: خوارزمی.
  7. انواری، سعید (1391)، «خره کیانی»، دانشنامه جهان اسلام، ج 15، تهران: انتشارات بنیاد دائرة‌المعارف اسلامی.
  8. انواری، سعید و سپیده رضی (1397)، «خره کیانی بالاترین مقام معنوی در حکمت اشراقی»، جاویدان خرد، ش 33: 27-46.
  9. بهشتی، محمد (1394)، «فلسفه سیاسی شیخ اشراق»، اسلام و علوم اجتماعی، ش 14: 139-156.
  10. بیات، مسعود و داوود بیات (1393)، «مبانی اندیشه سیاسی شیخ اشراق»، تأملات فلسفی، ش 13: 128-101.
  11. پوربهرامی، اصغر (1384)، «سهروردی و استمرار ولایت در تمام زمان‌‌ها»، زبان و ادب فارسی، ش 194: 134-113.
  12. حائری‌پور، حمیده (1395)، «نبوت از دیدگاه سهروردی و ملاصدرا»، آموزش قرآن و معارف اسلامی، ش 62: 44-52.
  13. حبیبی، نجفقلی (1396)، سهروردی احیاگر حکمت اشراقی، تهران: وایا.
  14. حکمت، نصرالله و محبوبه حاجی‌زاده (1391)، «نور در فلسفه سهروردی»، شناخت، ش 1/66: 25-7.
  15. رضازاده، رضا و سمیه منفرد (1396)، «از نظریه انوار مشکک سهروردی تا تشکیک وجود صدرایی»، اسفار، س 3، ش 6: 121-137.
  16. رضی، هاشم (1379)، حکمت خسروانی، تهران: بهجت.
  17. زیباکلام، صادق (1382)، ما چگونه ما شدیم، تهران: روزنه.
  18. سبزواری خراسانی، ابراهیم (1386)، شرح گلشن راز، تهران: نشر علم.
  19. سهروردی، شهاب‌الدین یحیی (1380الف)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج 1 (الهیات: کتاب التلویحات، کتاب المقاومات و کتاب المشارع والمطارحات)، تصحیح و مقدمه هانری کربن، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  20. سهروردی، شهاب‌الدین یحیی (1380ب)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج 2 (حکمة الاشراق، قصة الغربة الغربیه، رساله فی اعتقاد الحکما)، تصحیح و مقدمه هانری کربن، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  21. سهروردی، شهاب‌الدین یحیی (1380ج)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج 3 (مجموعه آثار فارسی)، تصحیح و تحشیه و مقدمه سید حسین نصر، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  22. سهروردی، شهاب‌الدین یحیی (1380د)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج 4 (الواح عمادیه، کلمة التصوف، اللمحات)، تصحیح و تحشیه و مقدمه نجفقلی حبیبی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  23. سیدعرب، حسن (1385)، «هم‌سنخی عقل و وحی»، خردنامه همشهری، ش 11: 17.
  24. شریفی، بشارت (1391). «بررسی تطبیقی رئیس مدینه فاضله از دیدگاه افلاطون و سهروردی»، پایان‌نامه، دانشکده ادبیات و زبان‌‌های خارجی دانشگاه تبریز.
  25. صارمی، حمیدرضا و جواد مهدیان‌پور (1395)، «بررسی اندیشه شهرسازی شیخ شهاب‌الدین سهروردی»، نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان، س 6، ش 2: 253-276.
  26. طباطبایی، سید محمدحسین (1440ق)، بدایة الحکمه، تحقیق و تعلیق عباسعلی زارعی سبزواری، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
  27. عالیخانی، بابک (1389)، «هورقلیا در نزد سهروردی»، جاویدان خرد، ش 15: 87-104.
  28. فاضلی، علیرضا (1388)، «سهروردی و نبوت»، کتاب ماه فلسفه، ش 23: 90-94.
  29. فروغی، محمدعلی (1344)، سیر حکمت در اروپا، ج 1، تهران: زوار.
  30. فروغی، محمدعلی (1389)، شاهکارهای افلاطون در حکمت سقراط، تهران: جامی.
  31. کاپلستون، فردریک (1380)، تاریخ فلسفه، ترجمه سید جلال‌الدین مجتبوی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، سروش.
  32. کربن، هانری (1393)، روابط حکمت اشراق و فلسفه ایران باستان، گزارش احمد فردید و عبدالحمید گلشن، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
  33. مارکوت، رکسان (1395)، سهروردی، ترجمه سعید انواری، تهران: ققنوس.
  34. مجلسی، محمدباقر (1403ق)، بحار الانوار، 110ج، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  35. محمدی، مجید (1372)، «سهروردی و فلسفه نبوت»، کیهان اندیشه، ش 52: 100-108.
  36. مفتونی، نادیا (1388)، «ادراکات باطنی سینوی در رساله‌های رمزی سهروردی»، حکمت سینوی، س 13: 73-98.
  37. مفتونی، نادیا (1394)، نگاره‌های اشراقی، تهران: وایا.
  38. مفتونی، نادیا (1396)، «فلسفه به‌مثابه مشی زندگی نزد شیخ اشراق»، پژوهش‌نامه اخلاق، س 10، ش 37: 43-60.
  39. نصر، سید حسین (1386)، سه حکیم مسلمان، ترجمه احمد آرام، تهران: شرکت سهامی کتاب‌‌های جیبی.
  40. نصر، سید حسین (1387)، «مفسر عالم غربت و شهید طریق معرفت»، منتخبی از مقالات فارسی درباره شیخ اشراق سهروردی، به اهتمام حسن سیدعرب، تهران: انتشارات شفیعی.
  41. نظری، نجمه (1389)، «مقایسۀ آرمان‌شهر فردوسی و سعدی»، زبان و ادب فارسی، س 1، ش 2: 130-120.
  42. نیولی، گراردو (1391)، «فر/ فره»، ترجمه سعید انواری و سپیده رضی، ادیان، مذهب و عرفان، س 14، ش 53: 101-118.
  43. هاشمی، بی‌بی زهره (1392)، «مفهوم ناکجاآباد در دو رساله سهروردی براساس نظریه استعاره شناختی»، جستارهای زبانی، ش 3: 237-260.
  44. Ziai, Hossein (1992), “Source and Nature of Authority: A study of Suhrawardî's Illuminationist Political Doctrine”, In Charles Butterworth ed., The Political Aspects of Islamic Philosophy: Essays in Honor of Muhsin S. Mahdi. Cambridge: Harvard University: 304-344.