تحلیل تطبیقی حقیقت نفس‌الامر از منظر فیلسوفان و عارفان

کریم زاده, طاهر; لطفی, سلمان; معلمی, حسن

تحلیل تطبیقی حقیقت نفس‌الامر از منظر فیلسوفان و عارفان

نوع مقاله : مقاله ترویجی

نویسندگان

¹ استادیار معارف اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شهید مدنی، آذربایجان، ایران

² دانش آموخته سطح چهار حوزه علمیه، ایران (مدرس حوزه علمیه تبریز)

³ استاد فلسفه دانشگاه باقرالعلوم، قم، ایران

چکیده

یکی از موضوعات مهم در فلسفه و عرفان که ثمرات هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی عمده‌ای بر آن مترتّب است، تبیین حقیقت نفس‌الامر است؛ چراکه حقیقت نفس‌الامر با صدق و کذب قضایا و گزاره‌های معرفتی، ارتباط مستقیم دارد. موضوع پژوهش پیشِ‌رو، بررسی تطبیقی دیدگاه فلاسفه و عرفای اسلامی درمورد حقیقت نفس‌الامر با روش توصیفی ـ تحلیلی است و اطلاعات آن از طریق مطالعه کتابخانه‌ای گردآوری شده است. هدف پژوهش، جمع‌بندی کلی و بیان نقاط اشتراک و افتراق نظرات غالب فیلسوفان و عرفا درباره حقیقت نفس‌الامر و ارائه تحلیلی مختصر درباره آن‌هاست. اهمّ یافته‌های تحقیق عبارت‌اند از اینکه تفاسیر عرفا از حقیقت نفس‌الامر، ناظر به حوزه هستی‌شناسی بوده و برای تبیین وحدت وجودی عالم مطرح شده است، اما تفاسیر فلاسفه، ناظر به حوزه معرفت‌شناسی بوده و به قصد تبیین صدق و کذب گزاره‌های معرفتی طرح شده است. طبق این رویکرد، برخی از تفاسیر فلاسفه، نظیر واقع و خارج به معنی اخص، عقل فعال، نفس‌الوجود، تفسیر صحیح و دقیق از نفس‌الامر نیست، اما برخی دیگر مثل ثبوت عام یا ظرف مطلق ثبوت واقعیات خارجی و ظرف ثبوت عقلی محکیات، توجیه‌پذیرند. به نظر می‌رسد «نفس الشی» دقیق‌ترین و جامع‌ترین تفسیری است که قابلیت تبیین صدق و کذب هر نوع گزاره معرفتی را دارد.

کلیدواژه‌ها