وجود رابط معلول از دیدگاه صدرالمتألهین

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب ؛ استاد مدعو دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.

2 استادیار گروه معارف اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

چکیده

نظریه وجود رابط معلول از ابتکارات و مهم‌ترین مبانی صدرالمتألهین است. او در این نظریه با نفی کثرت از وجود و ارجاع آن به شئون وجود، به وحدت شخصی وجود و کثرت شئون وجود می‌رسد. البته درک عمیق این نظریه دشوار است و برای جلوگیری از هرگونه سوءبرداشتی باید دقت کنیم که نظریه وجود رابط و نتیجۀ آن، که وحدت شخصی حقیقت وجود است، نه مستلزم انکار مخلوقات و ممکنات است و نه مستلزم این است که واجب بالذات در ممکنات حلول کرده باشد. صدرالمتألهین در این نظریه درصدد اثبات این مدعاست که وجود معلول نه عینِ حقیقتِ وجودِ علت است و نه مستقل و منفکّ از آن، بلکه حقیقتی است بین آن دو امر، اما این مستلزم این نیست که وجود معلول هم حیث وابستگی و هم حیث استقلال داشته باشد. اساساً در حیطه وابستگی معلول به علت، وجودی نداریم که از جهتی وابسته و از جهتی مستقل باشد؛ همان‌طور که مستقل یعنی مستقل مطلق نه مستقل نسبی؛ چراکه در فلسفه، وجود یا وابسته محض است یا مستقل محض. درنتیجه از منظر صدرالمتألهین، وجود معلول (ممکن) نسبت به وجود علت (واجب) ربط محض‌اند و هیچ نحو استقلالی ندارند و تنها واجب است که مطلقاً مستقل است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Existence of the Caused Link in Mulla Sadra’s View

نویسندگان [English]

  • hasan mohseni 1
  • Seyed Bagher Hoseyni karimi 2
1 PhD student of Islamic Philosophy and Theology, University of Religions and Religions; Visiting professor at Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Islamic Studies, Faculty of Theology, Mazandaran University, Babolsar, Iran
چکیده [English]

The theory of the existence of ‘the caused link’ (rābiṭ ma‘lūl) is among Mulla Sadra’s innovations and one of his most important foundations. In this theory, he negates plurality in existence and refers it to the states of existence to reach the personal unity of existence and plurality of the states of existence. Of course, it is difficult to deeply understand this theory and, to prevent misunderstanding, we must note that the theory of existence of a link and its consequence – that is, the personal unity of the truth of existence – neither necessitates denial of creatures and possible beings, nor does it necessitate incarnation of the ‘Necessary by Essence’ in the possible beings. In this theory, Mulla Sadra seeks to prove the claim that the existence of the ‘caused’ is neither the truth of the existence of the cause, nor is it independent and separate from it; rather, it is a truth between these two states. But this does not necessitate that the existence of the ‘caused’ have both the mode of dependence and mode of independence. In principle, in the sphere of dependence of the ‘caused’ on the cause, there is no ‘being’ dependent from one respect and independent from another respect; just as ‘independent’ means ‘absolutely independent’ not partial or relative. This is because in philosophy, existence is either purely dependent or purely independent. Consequently, for Mulla Sadra, the existence of the ‘caused’ (possible) is related to the existence of the ‘cause’ (necessary) in a pure form; and it has no independence. It is just the necessary being that is absolutely independent.

کلیدواژه‌ها [English]

  • the existence of the ‘caused’ link
  • causality
  • cognation
  • the independent existence
  • Mulla Sadra
آملی، محمدتقی (1377)، دُرر الفوائد، قم: اسماعیلیان.
ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1393)، وجود رابط و مستقل در فلسفه اسلامی، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
حسن‌زاده آملی، حسن (1387)، شرح فارسی الأسفار الأربعه، قم: بوستان کتاب.
حسنی، سید حمیدرضا (1385)، «وحدت و کثرت وجود در حکمت متعالیه و عرفان»، فصلنامه پژوهش‌های فلسفی ـ کلامی، ش 27(3): 3-24.
خمینی، روح‌الله (1389)، ترجمه و متن مصباح الهدایه الی الخلافه و الولایه، تهران: انتشارات عروج (وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)).
رحیم‌پور، فروغ‌السادات (1389)، «تأملی در مبانی اختلاف نظر ابن‌سینا و ملا صدرا پیرامون صادر اول و انطباق آن با حقیقت محمدیه (ص)»، پژوهشی الهیات ـ تطبیقی، ش 4(1): 73-88.
شکر، عبدالعلی (1389)، وجود رابط و مستقل در حکمت متعالیه، قم: بوستان کتاب.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1389)، تفسیر آیه نور یا بیان مراتب آفرینش، ترجمه و تصحیح محمد خواجوی، تهران: مولی.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1981)، الحکمة المتعالیه فی الأسفار العقلیة الأربعه، بیروت: دار إحیاء التراث.
عبودیت، عبدالرسول (1394)، فلسفه مقدماتی «برگرفته از آثار استاد شهید مرتضی مطهری»، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) و سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
عبودیت، عبدالرسول (1395)، درآمدی به نظام حکمت صدرائی؛ هستی‌شناسی و جهان‌شناسی، قم: انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی و مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
عبودیت، عبدالرسول و مجتبی مصباح (1397)، سلسله دروس مبانی اندیشه اسلامی (خداشناسی)، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
کبیر، یحیی (1390)، ترجمه، شرح و تحقیق شواهد الربوبیه، قم: بوستان کتاب.
مصباح یزدی، محمدتقی (1366)، آموزش فلسفه، تهران: انتشارات معاونت فرهنگی سازمان تبلیغات اسلامی.
ـــــــــــــــــــــــــــ (1393)، شرح الأسفار الأربعه، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
مطهری، مرتضی (1390)، جهان‌بینی توحیدی، تهران: صدرا.