بررسی نقش مبنای غرب‌شناختی و جامعه‌شناختی فرایند تولید علم، در تعیین هویت علم دینی از منظر فرهنگستان علوم اسلامی

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانش پژوه سطح چهار فلسفه اسلامی، مرکز آموزش تخصصی فلسفه اسلامی، حوزه علمیه، قم، ایران

2 استادیار گروه کلام، دانشکده حکمت و دین پژوهشی، دانشگاه بین المللی جامعة المصطفی، قم ایران.

چکیده

تولید علم دینی یکی از مقدمات بسیار مهم در تحقق تمدن اسلامی است و از این رو همواره دغدغه اندیشمندان اسلامی بوده است. راهکارهای مختلفی نیز برای تولید علمی دینی پیشنهاد شده است. یکی از مراکزی که با سابقه‌ای طولانی به این امر اهتمام ویژه داشته و تولیدات و نظریه‌های درخور توجهی در این موضوع ارائه داده است، «فرهنگستان علوم اسلامی» است. ارائه نظریه در تولید علم دینی قبل از تبیین هویت آن خطاست و محققان را به مغالطات فراوان مبتلا خواهد کرد؛ به همین دلیل فرهنگستان در تعیین «هویت علم دینی» به ابعاد شش‌گانه غرب‌شناختی و جامعه‌شناختی فرایند تولید علم، معرفت‌شناختی، فلسفی، منطقی، روش‌شناختی، و دین‌شناختی پرداخته است. در این نوشته دو مبنای نخست بررسی شده‌اند. اصحاب فرهنگستان در مبنای غرب‌شناختی فرایند تولید علم به ماهیت غیرالاهی علوم تولیدشده در دنیای مدرن قائل‌اند و در مبنای جامعه‌شناختی، حالت‌های بیست‌وهفت‌گانه ترابط «عوامل»، «مقاطع» و «سطوح» تولید علم را طرح کرده‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating Occidental and Sociological Basis of the Process of Science Production, for Determining the Identity of Religious Science from the Perspective of the Academy of Islamic Sciences

نویسندگان [English]

  • Mahdi Movahhed 1
  • Mohammad RezaPour 2
1 Scholar of the fourth level of Islamic philosophy, Center for Specialized Education in Islamic Philosophy, Seminary, Qom, Iran
2 Assistant Professor of Research Department of Wisdom and Religion, Al-Mustafa International University, Qom, Iran.
چکیده [English]

The production of religious science is one of the most important prerequisites for the realization of Islamic civilization; therefore, it has always been a concern for the Islamic thinkers. Various solutions have been proposed for religious-scientific production. One of the centers with a long history, which has paid special attention to this subject-matter and presented considerable works and theories on it, is the Academy of Islamic Sciences in Qom. It is a mistake to present a theory on the production of religious science before explaining its identity, and it will make researchers suffer many fallacies; so, to determine the ‘identity of religious science’, the academy has investigated the six occidental and sociological aspects of the process of the science production, including epistemological, philosophical, logical, methodological, and theological. In this study, the first two bases have been examined. Considering the occidental basis of the process of science production, the members of the Academy believe in the non-divine nature of the sciences produced in the modern world; and considering the sociological basis, they have proposed twenty-seven correlative modes of ‘factors’, ‘stages’ and ‘levels’ of science production.

کلیدواژه‌ها [English]

  • identity of religious science
  • occidental and sociological basis of the process of science production
  • the Academy of Islamic Sciences of Qom
  1. پیروزمند، علیرضا (1377)، بررسی مقدماتی پیرامون جهت داری علم، (منتشرنشده)، تدوین مهرماه 1372، کد بایگانی کامپیوتری 01024006، چ 3، قم.
  2. حسینی الهاشمی، سید منیرالدین (بی‌تا)، توضیح جداول چگونگی اسلامی شدن مهندسی توسعه اجتماعی، دوره دوم، جلسه اول (30/6/1379) و دوم (1/7/1379)، (منتشرنشده)، کد پژوهشی در شبکه داخلی فرهنگستان علوم اسلامی: 454.
  3. خاکی قراملکی، محمدرضا (1391)، تحلیل هویت علم دینی و علم مدرن، قم: کتاب فردا.
  4. خسروپناه، عبدالحسین (1393)، در جستجوی علوم انسانی اسلامی: تحلیل نظریه‌های علم دینی و آزمون الگوی حکمی ـ اجتهادی در تولید علوم انسانی، قم: دفتر نشر معارف (وابسته به نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها).
  5. دفتر فرهنگستان علوم اسلامی قم (1380)، یادی از استاد (یادکردی از متفکر فرزانه اندیشمند گرانمایه استاد سید منیرالدین حسینی الهاشمی)، قم: فجر ولایت.
  6. ـــــــــــــــــــــــــــــــــ (مدیریت ارتباطات) (1388)، دفتر فرهنگستان علوم اسلامی قم در یک نگاه، قم: دفتر فرهنگستان علوم اسلامی قم.
  7. ـــــــــــــــــــــــــــــــــ (معاونت پژوهش‌های بنیادی) (بی‌تا)، معرفی‌نامه ویژه همایش تحول در علوم اسلامی (بزرگداشت دهمین سالگرد ارتحال استاد منیرالدین حسینی الهاشمیŠ(منشورات داخلی)، قم.
  8. مجمع عالی حکمت اسلامی (1393)، علم دینی (دیدگاه‌ها و تحلیل‌ها)، قم: حکمت اسلامی (وابسته به مجمع عالی حکمت اسلامی).
  9. محمدی، علی و دیگران (1391)، تحول در علوم انسانی (جلد اول: مجموعه مصاحبه‌ها و دیدارها، همایش بزرگداشت دهمین سالگرد ارتحال استاد فقید سید منیر‌الدین حسینی الهاشمیŠ (1390، تهران)، قم: کتاب فردا.
  10. میرباقری، سید محمدمهدی (1385 الف)، گفتگوی علمی پیرامون مفهوم علم دینی، (منتشرنشده)، قم: فجر ولایت.
  11. ـــــــــــــــــــــــــــــ (1385 ب)، مبانی نظری نهضت نرم‌افزاری (گفتارهایی در چرایی، چیستی و چگونگی تولید علم دینی)، قم: فجر ولایت.
  12. ـــــــــــــــــــــــــــــ (1386)، نظام فکری، (منتشرنشده)، تاریخ بحث بهار 1383، قم: فجر ولایت.