تبیین و نقد نگرش استاد خسروپناه پیرامون تحول در علوم انسانی

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسنده

گروه فلسفه اسلامی، مرکز آموزش تخصصی فلسفه اسلامی، حوزه علمیه قم

چکیده

استاد خسروپناه بر آن است که برای ایجاد تمدن اسلامی به علوم انسانی اسلامی نیاز داریم. وی نسبت تمدن اسلامی با تمدن غرب را «گزینش» می‌داند و برای پالایش متافیزیک ضد دینی علوم موجود، از دین مدد می‌جوید و برای تأمین متافیزیک فلسفی علوم به فلسفه‌ی صدرایی رجوع می‌کند و در نهایت، پس از آسیب‌شناسی فلسفه‌ی اسلامی با روش ابداعی «دیدبانی» (تاریخی ـ منطقی)، «حکمت خودی» را پی می‌ریزد. در فلسفه‌ی تأسیسی استاد خسروپناه، هر یک از عوارض و احکام انضمامی یا انتزاعی و استنتاجی وجود انضمامی انسان، موضوع کلانی می‌شود که عوارض و احکام آن، فلسفه‌های مضاف به حقایقی را پدید می‌آورند. ایشان با روش دیدبانی، به بازنگری فلسفه‌های علوم و خود علوم می‌پردازد و متافیزیک تولیدشده را نخست به فلسفه‌ی هر علم و سپس به خود علوم اشراب می‌کند تا علم دینی به‌دست آید. اما نتیجه چنین اندیشه‌ای علمی، فلسفی خواهد بود، نه تمدنی بر محور وحی و آموزه‌های انبیا. نقدهای دیگری نیز از جمله «بنای آن بر فرض ظرفیت دستگاه فلسفی صدرایی برای ورود به عرصه‌ی مدیریت علوم و بحث از فلسفه‌های حقایق» هم درباره‌ی این نظریه‌ی استاد خسروپناه مطرح شده است. در این نوشتار بعد از بیان ضرورت جست‌وجوی علم دینی، به طرح دیدگاه در دو حوزه‌ی «چیستی علمِ مدرن» و «چیستی دین» می‌پردازیم تا به فهم نظریه‌ی علم دینی این صاحب‌نظر نزدیک‌ شویم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explaining and criticizing Professor Khosrowpanah's attitude about evolution in the humanities

نویسنده [English]

  • Mahdi ArabMokhtari
Department of Islamic Philosophy, Center for Specialized Education of Islamic Philosophy, Qom Seminary
چکیده [English]

Professor Khosrupanah believes that we need Islamic humanities to create Islamic civilization. He considers the relationship between Islamic civilization and Western civilization as a "choice" and seeks help from religion to refine the anti-religious metaphysics of existing sciences and turns to Sadra'i philosophy to provide the philosophical metaphysics of sciences and finally, after pathologizing Islamic philosophy with the innovative method of "observation" (historical-logical), he discovers "self-wisdom". In the founding philosophy of Professor Khosrupanah, each of the concrete or abstract and inferred complications and rulings of the concrete existence of man becomes a big issue, whose complications and rulings give birth to philosophies that add to the facts. He revises the philosophies of sciences and the sciences themselves with the method of observation, and applies the generated metaphysics first to the philosophy of each science and then to the sciences themselves, so that religious science is obtained. But the result of such a scientific and philosophical thought will be, not a civilization based on the revelation and teachings of the prophets. Other criticisms have also been raised about this theory of Professor Khosrupanah, including "its basis on the assumption of the capacity of Sadra's philosophical system to enter the arena of science management and discussion of the philosophies of truths". In this article, after stating the necessity of searching for religious science, we will discuss the two fields of "what is modern science" and "what is religion" in order to get closer to the understanding of the theory of religious science of this expert.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Religious science
  • metaphysics
  • additional philosophy
  • observational theory
  • Abdul Hossein Khosrupanah
  • religion
  • humanities
  • Sadra'i philosophy
  • modern wisdom
  1. خسروپناه، عبدالحسین، فلسفه فلسفه اسلامی، چ اول، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی، قم، 1389.
  2. ــــــــــ ، اثبات پذیری گزاره‌های دینی، فصلنامه قبسات، شمارة 27، 1382.
  3. ــــــــــ ، آسیب‌شناسی انکار علم دینی، فصلنامة دانشگاه اسلامی، شمارة 38، تابستان 1387.
  4. ــــــــــ ، انتظار بشر از دین، هفته‌نامة پرتو، شماره‌های 192 و 193، 27 مرداد و 3 شهریور 1382.
  5. ــــــــــ ، جستاری در اسلامی‌سازی علوم انسانی، ماهنامة معارف، معاونت امور اساتید و دروس معارف اسلامی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‏ها، شمارة 86، تیر و مرداد 1390.
  6. ــــــــــ ، حوزه؛ دانشگاه و چیستی و بایستگی علوم انسانی، مجلة دانشگاه اسلامی، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، شمارة هفتم، زمستان 1377.
  7. ــــــــــ ، فقر نظریه‌پردازی مهم‌ترین آسیب علوم انسانی، روزنامة خراسان، صفحة 12 اندیشه، شمارة سریال 17375 ، تاریخ انتشار 06/07/88.
  8. ــــــــــ ، نظریة دیده‌بانی (فلسفة مضاف تاریخی ـ منطقی به‌مثابة نظریة تحول در علوم) ، فصلنامة اندیشۀ نوین دینی، دانشگاه معارف اسلامی، سال سوم، شمارة دهم، پاییز 1386.
  9. ــــــــــ ، نظریه دیده‌بانی: روشی برای کشف علوم میان‌رشته‌ای، فصلنامة مطالعات میان رشته‌ای در علوم انسانی، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، سال اوّل، شمارة 1، زمستان 1387.
  10. ــــــــــ ، انتظار بشر از دین، چ اول، مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشة معاصر (پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی)، قم، 1382.
  11. ــــــــــ ، جامعه شناسی و علم دینی، http://www.khosropanah.ir.
  12. ــــــــــ ، جریان شناسی فکری ایران معاصر، چ دوم، مؤسسه حکمت نوین اسلامی، قم، 1389.
  13. ــــــــــ ، چکیده سخنرانی: خاتمیت پیامبری و دنیای مدرنیته، http://www.khosropanah.ir.
  14. ــــــــــ ، در جست‌وجوی علوم انسانی بومی، خبرگزاری فارس نیوز، شمارة 8806300845، 06/07/1388 ه.ش.
  15. ــــــــــ ، دین و توسعه کوثری، http://www.khosropanah.ir.
  16. ــــــــــ ، علم و دین [فلسفه دین]، http://www.khosropanah.ir.
  17. ــــــــــ ، قلمرو دین، چ اول، مرکز مطالعات و پژوهش‌های فرهنگی حوزة علمیه، قم، 1381.
  18. ــــــــــ ، کلام جدید، چ سوم، مرکز مطالعات و پژوهش‌های فرهنگی حوزة علمیه، قم، 1383.
  19. ــــــــــ ، گسترة شریعت، چ اول، دفتر نشر معارف (پژوهشکده فرهنگ و معراف)، قم، 1382.
  20. دفتر فرهنگستان علوم اسلامی، مجموعه مصاحبه‌های همایش تحول در علوم انسانی، چ اول، کتاب فردا، قم، 1390.
  21. طباطبایی، سیدمحمدحسین و مطهری، مرتضی، اصول فلسفه و روش رئالیسم، انتشارات صدرا، قم، 1409ق.
  22. محمدی، علی، ملاحظاتی در خصوص تئوری استاد خسروپناه دربارة فلسفه‌های مضاف، دوماهنامة سوره اندیشه، شمارة 50، بهار 1390.