اهداف تعلیم و تربیت و بایسته‌های آن با تأکید بر دیدگاه ابن‌سینا درباره نفس

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسنده

دانشجوی دکتری فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه اصفهان، ایران

چکیده

پژوهش حاضر به منظور رفع بخشی از معضلات نظام تربیتی و حرکت در جهت تدوین پشتوانه نظری ـ فلسفی بومی، در زمینه اهداف تعلیم و تربیت و بایسته‌های آن بر اساس دیدگاه ابن‌سینا درباره نفس انجام شد. روش پژوهش تحلیلی ـ استنباطی است و نتایج بیانگر این است که هدف نهایی تعلیم و تربیت از نظر ابن‌سینا دستیابی به سعادت حقیقی (عقل مستفاد) است و اهداف واسطه‌ایِ ذیل مراتب نفس، ابزاری هستند برای تحقق این هدف، و بایسته‌های آنها زیر چتر بایسته‌های هدف نهایی قرار می‌گیرند. بنا بر یافته‌ها، دیدگاه ابن‌سینا به تعلیم و تربیت رسمی محدود نمی‌شود و سلامت جسم نیز در هر مرتبه باید مورد توجه قرار گیرد. نظام تربیتی ابن‌سینا نیز نظامی عقلانی است و شهود در دیدگاه او همان شهود عقلی می‌باشد. پژوهش همچنین نشان می‌دهد که گزینش معلمان برجسته، شروع آموزش با رشد نسبی جسمانی و توجه به تفاوت‌های فردی، در میزان تحقق اهداف، نقشی اساسی دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The goals of education and its requirements with emphasis on Avicenna's view on the soul

نویسنده [English]

  • Shahnaz Sharyari Neysiyani
Doctoral student of Philosophy of Education, University of Isfahan, Iran
چکیده [English]

The current research was conducted in order to solve some of the problems of the educational system and to move towards developing a local theoretical-philosophical support, in the field of the goals of education and its requirements based on Avicenna's view of the self. The research method is analytical-inferential and the results show that the ultimate goal of education and training according to Ibn Sina is to achieve true happiness (useful reason) and the intermediate goals below the level of self are a means to realize this goal. And their requirements fall under the umbrella of the requirements of the final goal. According to the findings, Ibn Sina's view is not limited to formal education and physical health should be taken into consideration at all times. Ibn Sina's educational system is also a rational system and intuition in his view is the same as rational intuition. Research also shows that the selection of outstanding teachers, the beginning of education with relative physical growth and attention to individual differences, play a fundamental role in the degree of achievement of goals.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Levels of self
  • conjecture
  • goals of education
  • needs
  • Ibn Sina
  1. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، ابن‌سینا و تدبیر منزل، ترجمه محمد نجمی زنجانی، مجتمع ناشر کتاب، تهران، 1319.
  2. ــــــــــــــــــــــــ، رساله نفس، مقدمه و حواشی و تصحیح موسی عمید، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1331.
  3. ــــــــــــــــــــــــ، النجاه من الغرق فی بحر الضلالات، ویرایش و دیباچه محمد‌تقی دانش‌پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1364.
  4. ــــــــــــــــــــــــ، منطق المشرقین و القصیده المزدوجه فی المنطق، کتابخانه عمومی حضرت آیت‌الله العظمی مرعشی نجفیŠ، قم، 1364.
  5. ــــــــــــــــــــــــ، قانون در طب، ترجمه عبدالرحمن شرفکندی (هه‌ژار)، سروش، تهران، 1368.
  6. ــــــــــــــــــــــــ، المباحثات، انتشارات بیدار، قم، 1371.
  7. ــــــــــــــــــــــــ، احوال النفس (رساله فی النفس و بقائها و معادها)، تحقیق احمد فؤاد اهوانی، دار احیاء الکتب العربیه، عیسی البابی الحلبی و شرکاه، 1371ق.
  8. ــــــــــــــــــــــــ، دانشنامه علائی (طبیعیات مقدمه و حواشی و تصحیح سیدمحمد مشکوة، انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان، 1383.
  9. ــــــــــــــــــــــــ، رسائل، انتشارات بیدار، قم، 1400 ق.
  10. ــــــــــــــــــــــــ، الاشارات و التنبیهات (مع الشرح للمحقق نصیرالدین محمد بن محمد بن الحسن الطوسی و شرح للعلامه قطب الدین محمد بن محمد بن ابی‌جعفر الرازی)، دفتر نشر الکتاب، بی‌جا، 1403ق.
  11. ــــــــــــــــــــــــ، التعلیقات، تحقیق عبدالرحمن بدوی، مرکز النشرـ مکتب الاعلام الاسلامی، بیروت، 1404ق.
  12. ــــــــــــــــــــــــــ، الشفاء (الطبیعیات، المقاله الاولی و الخامس و الفن الثالث)، مقدمه دکتر ابراهیم مدکور، مکتبه آیت‌الله العظمی المرعشی النجفی، قم، 1404ق.
  13. ـــــــــــــــــــــــ، الشفاء (الالهیات، المقاله الاولی، التاسع و العاشر)، مقدمه دکتر ابراهیم مدکور، مکتبه آیت‌الله العظمی المرعشی النجفی، قم، 1404ق.
  14. باقری، خسرو، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، ج1، مدرسه، تهران، 1389.
  15. پاک‌سرشت، محمدجعفر، «نظریه‌های تربیتی و چالش‌های نظریه‌پردازی در آموزش و پرورش ایران»، فصلنامه نوآوری‌های آموزشی، سال ششم، 1386، شماره 20، ص 148 ـ 125.
  16. جاویدی‌کلاته جعفرآبادی، طاهره، «رویکردهای فلاسفه اسلامی به نفس و دلالت‌های تربیتی آن»، دو فصلنامه انسان‌شناسی، شماره هفتم، سال چهارم، 1384، ص27ـ7.
  17. حسین‌زاده یزدی، محمد، کاوشی در ژرفای معرفت‌شناسی2: منابع معرفت، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، قم، 1386.
  18. زیباکلام، فاطمه و حیدری، سمیرا، «بررسی دیدگاه ابن‌سینا در باب تعلیم و تربیت»، مجله روان‌شناسی و علوم تربیتی، سال سی‌وهشتم، 1387، شماره3، ص114ـ 89.
  19. صدرالدین شیرازی (ملاصدرا)، محمدبن‌ابراهیم، الحکمه العرشیه، ترجمه غلامحسین آهنی، مولی، تهران، 1361.
  20. ــــــــــــــــــــــــــــ، مفاتیح الغیب، تصحیح و مقدمه محمد خواجوی، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، تهران، 1363.
  21. ــــــــــــــــــــــــــــ، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، ج8 و9، مکتبه المصطفوی، قم، 1368.
  22. ــــــــــــــــــــــــــــ، مجموعه الرسائل التسعه، تصحیح و تحقیق حامد ناجی اصفهانی، حکمت، تهران، 1375.
  23. ــــــــــــــــــــــــــــ، الشواهد الربوبیة، دفتر تبلیغات حوزه علمیه، قم، 1382.
  24. مصباح یزدی، محمدتقی، شرح اسفار، جلد 8، مؤسسه امام خمینیŠ، قم، 1384.
  25. ملکی، حسن، تعلیم و تربیت و مهندسی فرهنگی، رشد فرهنگ، گرگان، 1388.
  26. نقیب‌زاده، میرعبدالحسین، نگاهی به فلسفه آموزش و پرورش، طهوری، تهران، 1386.

27. Al Naqib, A. R. AVICENNA, Paris, UNESCO: International Bureau of Education, Vol. XXIII, No 1/2, 1993, p 53-69.