علم خداوند و کیفیت تعلق آن به مخلوقات

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسنده

گروه فلسفه اسلامی، مرکز آموزش تخصصی فلسفه اسلامی، حوزه علمیه قم

چکیده

علم خداوند و کیفیت تعلق آن به مخلوقات از مباحث مهم فلسفه‌ی اسلامی است. اندیشمندان مسلمان از رهگذر عقل و نقل به ارزش این موضوع پی برده و با بحث درباره‌ی آن کوشیده‌اند بهترین تحلیل موافق با عقل و بیانات هستی‌شناسانه‌ی نقلی را به‌دست آورند. از دیدگاه ملاصدرا کیفیت علم خداوند به‌گونه‌ای است که به ایجاب فاعل و قابل بودن، یا کثرت در ذات خداوند نمی‌انجامد که این مسئله خود از دشوارترین مسائل فلسفی شمرده می‌شود. همچنین، او معتقد بود حتی بوعلی نیز با وجود ذکاوت بی‌نظیرش و شیخ اشراق با همه‌ی صفای ذهن و حکمت و مرتبه‌ی کشف وافرش، در این راه لغزیده‌اند، چه رسد به دیگران. این پژوهش به شرح هشت نظریه درباره‌ی علم خداوند به اشیاء می‌پردازد و به‌اختصار آنها را نقد می‌کند؛ از جمله: ثابتات ازلیه، مُثُل افلاطونی، علم ارتسامی فعلی، اعیان ثابته، علم حضوری اشراقی را بررسی می‌کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

God’s Knowledge and How it Covers the Creatures

نویسنده [English]

  • Yazdan Mohammadi
Department of Islamic Philosophy, Center for Specialized Education of Islamic Philosophy, Qom Seminary
چکیده [English]

God’s knowledge and how it covers the creatures is among the important discussions in Islamic philosophy. Muslim thinkers have found the value of this subject through rational and transmitted points, and have attempted to discuss it to achieve the best analysis in line with reason and transmitted ontological statements.
In Mulla Sadra’s view, the quality of God’s knowledge is such that it does not lead to the necessity of God’s agency and capability or plurality in God’s essence – one of the most difficult issues in philosophy.
Similarly, he believes that even Avicenna despite his unparalleled ingenuity, and Sheikh of illumination despite his vivid mind and philosophy as well as his high rank in intuition, have made mistakes, let alone others.
This study explains eight theories about God’s knowledge of things, and criticizes them in brief. Among them are Pre-eternity subsistents, Platonic Ideals, representative active knowledge, immutable objects, intuitive illuminative knowledge.

کلیدواژه‌ها [English]

  • quality of God’s knowledge
  • detailed essential knowledge
  • unity of intelligent and intelligible
  • pre-eternity subsistents
  • immutable objects

مراجع

  1. * قرآن کریم.

    1. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله، التعلیقات، مکتبة الاعلام الاسلامی، بیروت، 1404ق.
    • ـــــــــــــــــــــــــ، المبدأ و المعاد، مؤسسه مطالعات اسلامی، تهران، 1363ش.
    • ابن‌عربی، محی‌الدین، فصوص الحکم، چاپ سوم، دار احیاء کتب العرفانیه، قاهره، 1946م.
    • آشتیانی، سیدجلال‌الدین، شرح المشاعر، امیر کبیر، تهران، 1376ش.
    • ـــــــــــــــــــــــ، شرح بر زادالمسافر، دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1383ش.
    • بحرانی، علی‌بن‌عبدالله، منار الهدی فی النص علی امامه الائمه الاثنی عشر‰، دار المنتظر، بیروت، [بی‌تا].
    1. حسینی اردکانی، احمد، مبدا و معاد (ترجمه المبدا و المعاد)، چاپ دوم، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، 1381ش.
    • حسینی تهرانی، سیدهاشم، توضیح المراد، چاپ سوم، انتشارات مفید، تهران، 1365ش.
    1. خرمیان، جواد، قواعد عقلی در قلمرو روایات، دفتر پژوهش و نشر سهروردی، تهران، 1388ش.
    2. رفیعی قزوینی، سیدابوالحسن، اتحاد عاقل به معقول، مقدمه و تعلیقات: حسن حسن‌زادة آملی، مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، 1396ق.
    3. سبزواری، هادی‌بن‌مهدی، اسرارالحکم، مطبوعات دینی، قم، 1383ش.
    4. شهرستانی، محمدبن‌عبدالکریم، الملل و النحل، الشریف الرضی، قم، 1364ش.
    5. شیروانی، علی، شرح البدایة الحکمة، چاپ دوم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیة قم، قم، 1374ش.
    6. صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم، مفاتیح الغیب، مؤسسه تحقیقات فرهنگی، تهران، 1363ش.
    7. ـــــــــــــــــ، الحکمة المتعالیة، چاپ سوم، دار احیاء التراث العربی، بیروت، 1981م.
    8. ـــــــــــــــــ، الشواهد الربوبیه، چاپ چهارم، بوستان کتاب، قم، 1386ش.
    9. طباطبایی، سیدمحمدحسین، النهایة الحکمة، تصحیح و تعلیق: غلامرضا فیاضی، چاپ سوم، مرکز انتشارات مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینیŠ، قم، 1385ش.
    10. طوسی، خواجه‌نصیرالدین، شرح الاشارات والتنبیهات، چاپ اول، نشرالبلاغة، قم، 1375ش.
    11. ــــــــــــــــــــــــــــ، قواعد العقائد، چاپ سوم، دارالغربة، لبنان، 1413ق.
    12. عبودیت، عبدالرسول، خطوط کلی حکمت متعالیه، چاپ دوم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینیŠ، قم، 1389ش.
    13. علامه حلی، کشف المراد، چاپ چهارم، مؤسسة النشر الاسلامی، قم، 1413ق.
    14. قیصری، داود، شرح فصوص الحکم، تحقیق و تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانی،‏ شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، 1375.‏
    15. ابن‌فناری، مصباح الانس، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، 1375ش.
    16. میرداماد، محمدباقربن‌محمد، مصنفات میرداماد، به اهتمام عبدالله نورانی، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، تهران، 1385ش. ‏
    17. یزدان‌پناه، سیدیدالله، حکمت اشراق، تحقیق و نگارش: مهدی علی‌پور، چاپ دوم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، 1391.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار