تشـکیک عرضـی

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسنده

دانش پژوه سطح سه فلسفه اسلامی، مرکز تخصصی آموزش فلسفه اسلامی، حوزه علمیه، قم ، ایران

چکیده

تشکیک به معنای تمایز در میزان بهره‌مندی از حقیقتی واحد و بازگشتِ وجه اشتراک به وجه امتیاز می‌باشد. ملاک اتحاد، تشکیک طولیِ حقیقت وجود و ملاک تمایز آن، مراتب وجود در شدت و ضعف است. تشکیک عرضی در بین حقایقی مطرح می‌شود که یک رتبه‌ی وجودی دارند و از لحاظ شدت و ضعف یکسان‌اند، اما با یکدیگر تمایز دارند؛ تمایز در این مقام به معنای ماهیات و تشخیص افراد است. از آنجا که اصالت با وجود است، همه‌ی اقسام تمایز باید به وجود بازگردد؛ از این‌رو، تشکیک عرضی نیز به وجود باز می‌گردد که این نوشتار، چگونگیِ بازگشت آن را بر اساس مبانی گوناگون اعتباریت بیان می‌کند. در تشکیک طولی، ملاک تمایز مراتب وجود، و در تشکیک عرضی، حدود وجود (در تمایز نوعی) و تشخص وجود (در تمایز افراد) است که در واقع هر دو به وجود باز می‌گردد. البته باید این ملاک را بر اساس اقوال مختلف تشکیک، یعنی تشکیک عامی، خاصی و خاص الخاصی نیز تطبیق کرد تا با یکدیگر اشتباه نشوند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Transverse Gradation

نویسنده [English]

  • MohammadHadi Rahmani
Scholar of the third level of Islamic philosophy, specialized center for teaching Islamic philosophy, seminary, Qom, Iran
چکیده [English]

Gradation means distinction in the level of enjoying a single truth and return of ‘sharing mode’ to ‘distinctive mode’. The criterion for unity is longitudinal gradation of truth of existence, and the criterion for its distinction is the orders of existence in intensity and weakness. Transverse gradation is applied in truths with an existential rank that are equal in intensity and weakness, but are distinguished. Here, distinction means individuals’ nature and distinction. Since existence has principality, all types of distinction must return to existence. Thus, transverse gradation returns to existence, and this article explains how it returns according to various tenets of conventionality.
In longitudinal gradation, the criterion for distinction is orders of existence, and in transverse gradation, the criterion is the limits of existence (in typical distinction) and individuation of existence (in individuals’ distinction). Both of them, in effect, return to existence. Of course, this criterion must be adjusted on the basis of various views on gradations, i.e. general gradation, specific gradation and specific of specific gradation, so that they are not confused

کلیدواژه‌ها [English]

  • principality of existence and conventionality of quiddity
  • gradation
  • transverse gradation
  • general gradation
  • specific gradation
  • and specific of specific gradation
  1. جوادی آملی، عبدالله، رحیق محتوم، تحقیق حمید پارسانیا، اسراء، قم، 1375.
  2. شیرازی، صدرالدین محمد، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربة، 9 جلدی، چاپ دوم، انتشارات طلیعة نور، قم، شوال 1428.
  3. شیرازی، صدرالدین محمد، شواهد الربوبیه، تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانی، مؤسسه مطبوعات دینی، 1388.
  4. طباطبایی، سیدمحمدحسین، نهایة الحکمة، با حواشی غلامرضا فیاضی، چاپ چهارم، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیŠ، قم، زمستان 1386.
  5. عبودیت، عبدالرسول، نظام حکمت صدرایی (تشکیک)، چاپ دوم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینیŠ، قم، 1387.
  6. مدرس،‌ آقاعلی، رسالة حملیه.
  7. مصباح، محمدتقی، آموزش فلسفه، چاپ دوم، قم، سازمان تبلیغات اسلامی، 1366.
  8. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، 21جلدی، چاپ هشتم، مؤسسة صدرا، قم، 1380.
  9. معلمی، حسن، حکمت متعالیه، چاپ اول، در راه حق، قم، 1405ق.
  10. موسوی خمینی، سیدروح‌الله، تقریرات فلسفه، مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینیŠ، قم، 1381.
  11. یزادن‌پناه، سیدیدالله، مبانی عرفان نظری، چاپ اول، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیŠ، قم، 1388.