سنخیت علّی و معلولی از منظر ملاصدرای شیرازی و فخرالدین رازی

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسندگان

1 گروه معارف اسلامی ـ دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

2 دانش‌آموخته کارشناسی‌ارشد فلسفه و کلام اسلامی؛ مدرس دروس معارف دانشگاه آزاد اسلامی

چکیده

یکی از مباحث چالش برانگیز در مکتب فلسفی صدرای شیرازی و امام فخر رازی، مسئله‌ی سنخیت میان علت و معلول است. آیا سنخیت علی و معلولی در تفکر صدرایی و فخر رازی امری پذیرفته شده است یا مردود است؟ آیا صدرای شیرازی و فخر رازی در مسئله‌ی سنخیت علی و معلولی، اشتراک‌نظر دارند یا دیدگاهی متفاوت برگزیده‌اند؟ در پاسخ به سؤالات فوق در این مقاله نشان داده می‌شود که چگونه صدرای شیرازی، سنخیت میان علت و معلول را امری مسلم و بدیهی می‌داند و معتقد است که هر معلولی از هر علتی به وجود نمی‌آید و در نظام طبیعت، نظمی حکم‌فرماست که گویای روابط دقیق میان اشیاء است و چگونه در طرف مقابل، فخر رازی، سنخیت میان خدای متعال و مخلوقات را به دلیل اشتراک میان وجود واجب و وجود ممکن، محدود شدن قدرت الهی انکار می‌کند و آن را با مقام تنزیه خدای متعال در تعارض می‌داند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Similarity of Cause and Effect in Mulla Sadra’s and Fakhruddin Razi’s View

نویسندگان [English]

  • HamzaAli Bahrami 1
  • Behnaz al-Sadat Tabibiyan 2
1 Department of Islamic Studies - University of Isfahan, Isfahan, Iran
2 Master's student in Islamic philosophy and theology; Lecturer of Islamic Azad University
چکیده [English]

One of the challenging discussions in Mulla Sadra’s and Fakhruddin Razi’s philosophical school is similarity between the cause and the effect. Is the similarity between cause and effect in Mulla Sadra’s and Fakhr Razi’s view an accepted idea? Do Mulla Sadra and Fakhr Razi have common points in their view of similarity between the cause and the effect or they have chosen different viewpoints? In this article, we have answered the above questions by showing how Mulla Sadra considers similarity between the cause and the effect as an axiomatic and absolute idea and maintains that any effect does not result from any cause, and that there is an order in the nature suggesting precise relations among things; and on the other side, how Fakhr Razi denies similarity between God and the creatures due to commonality between necessary being and possible being as well as a restriction in God’s power, and considers it inconsistent with Exalted God’s purifying position.

کلیدواژه‌ها [English]

  • similarity
  • cause
  • effect
  • Mulla Sadra
  • Fakhr Razi

مراجع

  1. * قرآن

    * نهج البلاغه

    1. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، 1412.
    2. جبرئیلی، محمدصفر، «کلام شیعی؛ دوره‌های تاریخی، رویکردهای فکری»، مجله قبسات، شمارة 38، 1385.
    3. جوادی آملی، عبدالله، شرح حکمت متعالیه فی اسفار الاربعه العقلیه، تهران، انتشارات الزهرا، 1368.
    4. حاجیان، مهدی، «مبانی قاعدة الواحد و اصل سنخیت»، نقد و نظر، دوره یازدهم، شمارة 2ـ1، 1385.
    5. رازی، فخرالدین، البراهین در علم کلام، مقدمه و تصحیح سیدمحمدباقر سبزواری، تهران، دانشگاه تهران، 1341.
    6. ــــــــــــــ، الاربعین فی اصول الدین، هند، مطبوعات دایرة المعارف عثمانیه، 1353.
    7. ــــــــــــــ، المباحث المشرقیه فی علم الالهیات و الطبیعیات، قم، انتشارات بیدار، 1370.
    8. ــــــــــــــ، المحصل، تقدیم و تحقیق حسین آتای، قم، انتشارات الشریف الرضی، 1378.
    9. ــــــــــــــ، التفسیرالکبیر، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، بی‌تا.
    10. سهروردی، شهاب‌الدین، مجموعه مصنفات، تصحیح هانری کربن و دیگران، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی، ۱۳۸۰.
    11. شاهنظری«جعفر(1391)بررسی و نقد سنخیت علّی و معلولی در فلسفه اسلامی«مجله پژوهش‌های فلسفی و کلامی.
    12. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، الشواهد الربوبیه، تهران، انتشارات مولی، 1346.
    13. ــــــــــــــــــــــــــــــــ، الحکمه المتعالیعه فی الاسفار الاربعه العقلیه، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1380.
    14. ــــــــــــــــــــــــــــــــ، حاشیة صدرالمتالهین بر الهیات شفا، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1382.
    15. طباطبایی، محمدحسین، بدایة الحکمه، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1385.
    16. گراوند، نفیسه، ضرورت سنخیت علّی و معلولی از دیدگاه ملاصدرا و علامه طباطبایی، پایان‌نامة دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، 1391.
    17. مشهدی، تکتم، «سنخیت از دیدگاه غزالی و ابن سینا»، مجله فلسفه و کلام، شمارة 89، 1391.
    18. مصباح یزدی، محمدتقی، آموزش فلسفه، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، 1366.
    19. مصلح، جواد، ترجمه و تفسیر شواهد الربوبیه، تهران، انتشارات سروش، 1366.
    20. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، قم، انتشارات صدرا، 1368.
    21. ـــــــــــــــ ، پاورقی اصول فلسفه و روش رئالیسم، تهران، انتشارات صدرا، 1386.
    22. ملکشاهی، حسن، ترجمه و شرح اشارات و تنبیهات، تهران، انتشارات سروش، 1392.
    23. میرزایی، حجت‌الله، «بررسی دیدگاه مخالفان قاعدة حداکثری سنخیت میان علت و معلول»، مجله علمی ـ پژوهشی معرفت فلسفی، زمستان 1395.
    24. نصیرالدین طوسی، محمد، فصول، ترجمه محمدتقی دانش‌پژوه،تهران، دانشگاه تهران، 1335

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار