نگرشی به حقیقت علم حصولی

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسنده

گروه فلسفه اسلامی، مرکز آموزش تخصصی فلسفه اسلامی، حوزه علمیه قم

چکیده

نظرات فلاسفه را در مسئله حقیقت علم حصولی می‌توان به دو قسم تقسیم کرد: عده‌ای حقیقت علم حصولی را حضور ماهیتِ معلومِ خارجی، در اذهان می‌دانند، در نتیجه علم حصولی مختص به ماهیات می‌شود. ایشان با همین نگاه، مسئله‌ی مطابقت علم با معلوم را نیز حل می‌کنند. در مقابل، حکمای دیگر، یعنی قدما، علم حصولی را مثال و شبحی از معلوم خارجی می‌دانند. آنچه باعث به وجود آمدن این مباحث شد، مسئله‌ی نحوه‌ی حکایت علم از معلوم بوده است. طبق دیدگاه دوم، علم به ماهیت ذهنی علم به ماهیت خارجی می‌تواند باشد. ولی قول به شبح، حکایت از محکی را برای علم، ذاتی می‌داند و نیازی به ارتباط و نوعی اتحاد واقعی میان علم و معلوم نمی‌بیند. همین‌جا بحث ارتباط علم با عالم نیز مطرح می‌شود. در اینجا نیز عمدتاً دو دیدگاه وجود دارد: عده‌ای قائل به اتحاد وجودی علم و عالم هستند، در مقابل عمدتاً قدما رابطه‌ای انضمامی میان علم و عالم تصویر می‌کردند. در این نوشتار، ادله‌ی قائلین به اقوال مذکور طرح و بررسی و در نهایت از دیدگاه قائلین به شبح بودن علم و اتحاد علم و عالم دفاع شده است. بر اساس این دیدگاه، علم حصولی همان وجود عالم است که حاکی از معلوم می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Look on the Truth of Acquired Knowledge

نویسنده [English]

  • Hussein Karimi
Department of Islamic Philosophy, Center for Specialized Education of Islamic Philosophy, Qom Seminary
چکیده [English]

The Philosophers’ opinions on the truth of the acquired knowledge can be divided into two types: some regard it to be the presence of the quiddity of ‘external known’ in the minds; and consequently, the acquired knowledge is reserved for the quiddities. This group has resolved the issue of correspondence of the knowledge with the known using this view. In contrast, other (earlier) philosophers consider the acquired knowledge as the instance and ghost of the external known. The issue of the ‘mode of the knowledge suggesting the known’ has produced these discussions. According to the former view, knowledge of the mental quiddity can be knowledge of the external quiddity; but the view related to the ghost considers suggestion of the suggested as an essential element of knowledge, and regards no need for a relationship and some sort of unity between the knowledge and the known. Here, the discussion of the relationship between the knowledge and the knower is posed, about which there are two basic views: some believe in the existential unity between the knower and the knowledge; and in contrast, the earlier philosophers have depicted a concrete relationship between the knower and the knowledge. In this article, the arguments presented by the adherents of the aforementioned views have been investigated; and finally the views of those who believe that the knowledge is a ghost and that there is a unity between the knowledge and the knower have been defended. According to that view, the acquired knowledge is the very existence of the knower, which is suggestive of the known. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • acquired knowledge
  • presence of quiddities
  • the ghost of the known
  • essential suggestion
  1. ابن سینا، حسین بن عبدالله، الهیات شفا، قم، مکتبة آیة‌الله المرعشى، 1404ق.‏
  2. سهروردی، یحیی بن حبش، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تهران، وزارت فرهنگ و آموزش عالی، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه)، 1372.
  3. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، قم، مکتبة المصطفوی، 1368.
  4. ــــــ ، شرح و تعلیقه صدرالمتألهین بر الهیات شفا، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1382.
  5. ــــــ ، سه رساله فلسفی (متشابهات القرآن، المسائل القدسیه، اجوبة المسائل)، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مرکز انتشارات، 1378.
  6. ــــــ ، حکمة الإشراق (تعلیقه صدرالمتألهین)، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1382.
  7. طباطبایى، سید محمدحسین، بدایة الحکمة، قم، مؤسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین بقم، بی‌تا.
  8. ــــــ ، نهایة الحکمة، قم، مؤسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین بقم، چاپ دوازدهم، بی‌تا.
  9. ــــــ ، اصول فلسفه رئالیسم، تهران، انتشارات صدرا، چاپ دوم، 1364.
  10. ـــــ ، نهایة الحکمة، تصحیح و تعلیق: غلامرضا فیاضى، قم، مرکز انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیŠ، چاپ چهارم، 1386.
  11. عبودیت، عبدالرسول، درآمدی به نظام حکمت صدرایی، قم، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی€، چاپ ششم، 1393.
  12. فیاضی، غلامرضا، «وجود ذهنی در فلسفه اسلامی»، معارف عقلی، شماره 6، 1386.
  13. مصباح یزدی، محمدتقی، تعلیقه علی نهایة الحکمة، قم، انتشارات مؤسسه در راه حق، 1405ق.
  14. نبویان، سید محمدمهدی، جستارهایی در فلسفه اسلامی مشتمل بر آراء اختصاصی آیت‌الله فیاضی، قم، انتشارات حکمت اسلامی، مرکز چاپ و نشر اسراء، 1396.