ارزیابی نقدهای کتاب «پندار خدا» نوشته ریچارد داوکینز، بر برهان وجودی آنسلم

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسنده

گروه فلسفه اسلامی، مرکز آموزش تخصصی فلسفه اسلامی، حوزه علمیه قم

چکیده

الحاد طبیعی بر دو مسئله «مفهوم خدا» و «حوزه تبیینی علم و دین» بنا شده است. مفهومِ خداوند در لسان الحاد جدید با مفهومِ مطرح‌شده در ادیان ابراهیمی بالاخص اسلام متفاوت است. همچنین علم و دین دو حوزه متفاوت‌اند و از حیث تبیینی، تفاوت ماهوی دارند. از گذشته شیوه‌های گوناگونی برای اثبات وجود واجب به کار گرفته می‌شده که یکی از آنها ابتنا بر نفسِ «مفهوم وجود» است؛ یعنی تبیینِ فلسفیِ وجود خدا به نحوِ «پیشینی». ریچارد داوکینز معتقد است که «برهان وجودی» چیزی نیست جز بازی با کلمات و کانت این برهان را رد کرده است. البته تقریری جدید نیز دکارت ارائه داد که داوکینر کاملاً به آن تقریر بی‌اعتنا بوده است. این نوشتار درصدد است عبارت داوکینز در کتاب پندار خدا را توضیح داده و نقد کند تا نشان دهد نقدی که داوکینز به برهان هستی شناختی آنسلم وارد می‌سازد، به هیچ وجه صادق نبوده و نوعی تلقی نازل از این برهان به شمار می‌آید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Evaluation of the Reviews in Richard Dawkins’ “The God Delusion” on Anselm’s Ontological Argument

نویسنده [English]

  • Reza Iskandari
Department of Islamic Philosophy, Center for Specialized Education of Islamic Philosophy, Qom Seminary
چکیده [English]

The natural atheism is based on two items: “the concept of God” and “the explanatory realm of science and religion”. The concept of God in new atheism is different from that in Abrahamic religions, especially Islam. Besides, the science and religion are two different spheres and are, as far as explanation is concerned, essentially different. Since past, various methods have been used to prove the existence of the Necessary Being, one of which is founded on the very “concept of existence” itself; that is, the philosophical explanation of God’s existence a priori. Richard Dawkins maintains that the “ontological argument” is nothing except a word game, and Kant has rejected that argument. Descartes, however, presented a new exposition which was totally ignored by Dawkins. This article seeks to explain and review Dawkins’ statement in The God Delusion to show that Dawkins’ critique of Anselm’s ontological argument is by no means right and is a cheap reading of that argument.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Richard Dawkins
  • the God Delusion
  • ontological argument
  • Anselm
  • Descartes
  • Kant

مراجع

  1. افضلی، علی، برهان وجودی در فلسفه غرب و فلسفه اسلامی، تهران، مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، چاپ اول، 1396.
  2. باربور، ایان، علم و دین، ترجمه بهاءالدین خرّمشاهى، تهران، مرکز نشر دانشگاهى، 1362.
  3. بهمنیار بن مرزبان، التحصیل، تصحیح مرتضی مطهری، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1375.
  4. پارسانیا، حمید، برهان صدیقین؛ مبانی و تطورات، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اول، 1390.
  5. پل ادواردز، براهین اثبات وجود خدا در فلسفه غرب (برگرفته از دایرةالمعارف فلسفی پل ادواردز)، ترجمه علی‌رضا مجالی‌نسب و محمد محمدرضایی، قم، مرکز تحقیقات و مطالعات اسلامی، 1371.
  6. پلاتینجا، آلوین، فلسفه دین خدا، اختیار و شرّ، ترجمه و توضیح محمد سعیدی‌مهر، مؤسسه فرهنگی طه، چاپ سوم، 1393.
  7. جعفری، محمدتقی، مجموعه آثار (بررسی افکار هیوم و راسل)، مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری، 1392.
  8. جوادی آملی، عبدالله، تبیین براهین اثبات خدا، قم، مرکز نشر اسراء، چاپ پنجم، فروردین 1386.
  9. جوادی آملی، عبدالله، رحیق مختوم (شرح حکمت متعالیه)، قم، مرکز نشر اسراء، چاپ چهارم، زمستان 1389.
  10. حسین‌زاده، محمد، فلسفه دین، قم، بوستان کتاب، 1388.
  11. خسروپناه، عبدالحسین، رویکرد استاد مطهری به علم و دین، قم، نشر معارف، چاپ اول، 1390.
  12. خندان، علی‌اصغر، مغالطات، قم، بوستان کتاب، چاپ دوم، 1384.
  13. داوکینز، ریچارد، پندار خدا، ترجمه ا فرزام، نسخه اینترنتی.
  14. دکارت، رنه، اعتراض‌ها و پاسخ‌ها، ترجمه و توضیح: علی افضلی، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1386.
  15. سبحانی، جعفر، شناخت در فلسفه اسلامی، قم، مؤسسه تحقیقاتی و تعلیماتی امام صادق، 1382.
  16. طباطبایی، محمدحسین، نهایة الحکمه، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ نهم، پاییز 1398.
  17. عبودیت، عبدالرسول، «بررسی اندیشه رخنه‌پوش لاهوتی»، معرفت فلسفی، شماره ۱۴، زمستان ۱۳۸۵.
  18. فصلنامه تخصصی فلسفه و الهیات، نقد و نظر، سال چهاردهم، بهار 1388.
  19. قدردان قراملکی، محمدحسین، خداشناسی، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ دوم، 1388.
  20. کانت، ایمانوئل، نقد عقل محض، ترجمه بهروز نظری، تهران، انتشارات ققنوس، 1394.
  21. مطهری، مرتضی، ختم نبوت، قم، انتشارات صدرا، چاپ بیست و هشتم، 1395.
  22. نصر، سیدحسین، دین و نظم طبیعت، ترجمه ان‌شاالله رحمتی، تهران، نشر نی، 1385.
  23. Hawking, Stephen, The Grand Design, United States, Bantam Books, 2010.

 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار