بررسی آراء اندیشمندان پیرامون حدوث و قدم نفس انسانی

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسنده

دانش پژوه سطح سه فلسفه اسلامی، مرکز آموزش تخصصی فلسفه اسلامی، حوزه علمیه قم

چکیده

بحث درباره حدوث یا قدم نفس انسانی، از با سابقه‌ترین و پرچالش‌ترین مباحث میان اندیشمندان است. متفکران با مبانی فکری و روش‌های تحقیقی گوناگون خود، دیدگاه‌های متفاوتی در این‌باره دارند. بسیاری از متکلمان اسلامی، قائل به قدم زمانی نفس هستند به استثنای گروه اندکی مانند خواجه نصیر که قائل به حدوث آن است. در بین فلاسفه، افلاطون بنا بر قول به مُثُل، معتقد به قدم نفس است. در مقابل، شاگرد او ارسطو، ابن‌سینا و شیخ اشراق، با ردّ قول به قدم نفس به‌صورت برهانی، قائل به حدوث آن هستند. در این میان صدر المتألهین شیرازی نیز قائل به حدوث آن است. البته وی با استفاده از مبانی حکمت متعالیه مانند حرکت جوهری، قائل به حدوث جسمانی و بقای روحانی نفس است برخلاف ابن‌سینا که قائل به حدوث روحانی نفس است. عرفا که در مبانی فکری صدرایی سهم مهمی دارند، به نظر می‌رسد به حدوث جسمانی نفس همراه با اعتقاد به وجود اندماجی آن نزد وجودات برتر خود قائل هستند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating the Scholars’ Views on Origination and Pre-eternity of Human Soul

نویسنده [English]

  • Mohammad Sadeq Arzideh
Third-level scholar of Islamic philosophy, Center for Specialized Education in Islamic Philosophy, Qom Seminary
چکیده [English]

Discussion of the origination or pre-eternity of the human soul is one of the oldest and the most challenging discussions among the thinkers. The thinkers, with their various intellectual foundations and research methods, have different views in this regard. Many of the Islamic theologians believe in the temporal pre-eternity of the soul, except a small group including Khaja Nasir who believes in its origination. Among the philosophers, Plato – on the basis of his Ideas – believes in the preeternity of the soul. On the contrary, his pupil Aristotle, Avicenna, and Sheikh of Illumination reject the view of pre-eternity of the soul with their arguments, believe in its origination. Similarly, Mulla Sadra of Shiraz believes in its origination. He, however, uses the foundations of transcendental philosophy such as substantial motion to state his belief in corporeal origination of the soul and its spiritual survival – unlike Avicenna who believes in the spiritual origination of the soul. The mystics who have an important share in Mulla Sadra’s intellectual foundations seems to believe in the corporeal origination of the soul along with a belief in its integrative existence with its higher beings

کلیدواژه‌ها [English]

  • origination of the soul
  • pre-eternity of the soul
  • corporeality of origination
  • spirituality of origination
  • spirituality of survival

مراجع

  1. آشتیانی، سید جلال الدین، الشواهد الربوبیة، انتشارات بوستان کتاب، قم، 1388.
  2. ـــــــــــــــــــــــ، شرح مقدمه قیصری بر فصوص الحکم، انتشارات امیرکبیر، تهران، 1370.
  3. آملی، محمدتقی، دررالفوائد، انتشارات اسماعیلیان، قم، بی تا.
  4. ابراهیمی دینانی، غلامحسین، معاد، حکمت، تهران، 1391.
  5. ابن ترکه، صائن الدین، تمهید القواعد، انتشارات بوستان کتاب، قم، 1381.
  6. ابن سینا، حسین بن عبدالله، النجاة، دانشگاه تهران، تهران، 1387.
  7. ـــــــــــــــــــــــ، النفس من کتاب الشفاء، بوستان کتاب، قم، 1387.
  8. ـــــــــــــــــــــــ، الاشارات و التنبیهات (شرح خواجه)، بوستان کتاب، قم، 1386.
  9. ابن عربی، محیی الدین، الفتوحات المکیة، دار الفکر، بیروت، لبنان، 1414ق.
  10. ــــــــــــــــــــ، فصوص الحکم (شرح حسن‌زاده آملی)، علمی و فرهنگی، تهران، 1357.
  11. ارسطو، درباره نفس، ترجمه و تحشیه: علی‌مراد داودی، حکمت، تهران، 1378.
  12. افلاطون، مجموعه آثار افلاطون، ترجمه محمدحسن لطفی، خوارزمی، تهران، 1380.
  13. امینی نژاد، علی، حکمت عرفانی، مؤسسه امام خمینی، قم، 1390.
  14. جندی، مؤید الدین، شرح فصوص الحکم، انتشارات دانشگاه مشهد، مشهد، 1361.
  15. حائری یزدی، مهدی، سفر نفس، نقش جهان، تهران، 1380.
  16. حسن زاده آملی، حسن، شرح فصوص الحکم، وزارت فرهنگ و ارشاد، تهران، 1378.
  17. ــــــــــــــــــــ، عیون مسائل النفس، انتشارات قیام، قم، 1380.
  18. حلی، علامه جمال الدین، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، ترجمه و شرح آیت الله ابوالحسن شعرانی، کتاب‌فروشی اسلامیه، تهران، 1370.
  19. رازی، فخرالدین، المباحث المشرقیه، بیدار، قم، 1411ه.ق.
  20. رحمانی، غلامرضا، فلسفه افلاطون، بوستان کتاب، قم، 1389.
  21. سبزواری، حاج ملاهادی، شرح منظومه، طبع ناصری، بی‌جا، بی‌تا.
  22. سجادی، سید جعفر، فرهنگ اصطلاحات فلسفی ملاصدرا، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، 1386.
  23. سهروردی، شیخ شهاب الدین، مجموعه مصنّفات(حکمة الاشراق)، پژوهشگاه، تهران، 1372.
  24. شیرازی، قطب الدین، شرح حکمت الاشراق، بیدار، قم، 1365.
  25. صدرالمتألهین شیرازی، صدرالدین محمد، الحکمة المتعالیه فی الاسفار الاربعة، داراحیاء التراث العربی، بیروت، 1410ه.ق.
  26. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، الشواهد الربوبیة فی مناهج السلوکیة (تصحیح آَشتیانی)، بوستان کتاب، قم-1388.
  27. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، الشواهد الربوبیة فی مناهج السلوکیة، تصحیح آَشتیانی، ج1، مطبوعات دینی، قم، 1388.
  28. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، العرشیه، تصحیح: غلامحسین آهی، مولی، تهران، 1361.
  29. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ، مجموعه رسائل فلسفی صدرالمتألهین، حکمت، تهران، 1385.
  30. طباطبائی، سیدمحمدحسین، انسان از آغاز تا انجام، ترجمه و تعلیق: صادق لاریجانی، الزهراء، 1371.
  31. ــــــــــــــــــــــــ، نهایة الحکمة (تصحیح و تعلیق: غلامرضا فیّاضی، مؤسسه امام خمینیŠ، قم، 1378.
  32. طوسی، نصیرالدین، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، ترجمه و شرح شعرانی، اسلامیه، تهران، 1370.
  33. عبودیت، عبدالرسول، خطوط کلیه حکمت متعالیه، انتشارات سمت، تهران، 1389.
  34. ـــــــــــــــــ، درآمدی به نظام حکمت صدرایی، انتشارات سمت، تهران، 1385.
  35. ـــــــــــــــــ، فلسفه مقدماتی، انتشارات مؤسسه امام خمینی، قم، 1390.
  36. فناری، محمدبن حمزه، مصباح الانس، تصحیح خواجوی، مولی، تهران، 1374.
  37. فیاضی، غلامرضا، علم النفس فلسفی، مؤسسه امام خمینی، قم، 1390.
  38. قدردان ملکی، محمدحسن، کلام فلسفی، وثوق، قم، 1383.
  39. ـــــــــــــــــــــــ، معاد، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران، 1390.
  40. قیصری رومی، داوود، شرح فصوص الحکم، تصحیح آشتیانی، علمی و فرهنگی، تهران، 1357.
  41. کاپلستون، فردریک، تاریخ فلسفه غرب، ج1، ترجمه سیدجلال الدین مجتبوی، علمی و فرهنگی، تهران، 1388.
  42. کرجی، علی، اصطلاحات فلسفی و تفاوت آن­ها با یکدیگر، انتشارات بوستان کتاب، قم، 1380.
  43. مصباح یزدی، محمدتقی، شرح جلد هشتم اسفار، انتشارات مؤسسه امام خمینیŠ، قم، 1380.
  44. ملکیان، مصطفی، تاریخ فلسفه غرب، پژوهشکده حوزه و دانشگاه، تهران، 1379.
  45. مولوی بلخی، جلال الدین محمد، مثنوی معنوی، تصحیح: نیکلسون، نشرطلوع، تهران، بی‌تا.
  46. یزدان پناه، سیدیدالله، حکمت اشراق، انتشارات سمت، قم، 1389.
  47. ــــــــــــــــــــ، مبانی و اصول عرفان نظری، انتشارات مؤسسه امام خمنییŠ، قم، 1389.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار