تحلیل تطبیقی آرای ویتگنشتاین و فارابی دربارۀ زبان و معنا

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسندگان

1 استاد زبان و ادبیات عربی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد آموزش زبان عربی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

معنای زبان هدف اصلی در پژوهش‌های زبانی است. ویتگنشتاین دو دیدگاه نسبت به زبان داشت: اول، زبان را تصویری از عالم می‌دانست؛ یعنی واژگان ارجاع‌ناپذیر به محسوسات را بی‌معنا می‌پنداشت؛ دوم، معنای زبان را تابع کارکرد آن در بازی‌های زبانیِ مخصوص کاربران آن می‌دانست. فارابی نیز زبان را فقط مافی‌الضمیر در انسان می‌دانست و بر این باور بود که قصد گوینده، که برای معانی به کار می‌رود و در قالب لفظ گنجانده می‌شود، همان زبان است. از دیدِ او، معانی موجودند و الفاظ نزد ملت‌ها قراردادی‌اند. این پژوهش با رویکرد توصیفی ـ تطبیقی نظریات ویتگنشتاین و فارابی درباره زبان و معنی را تحلیل کرده و وجوه تفاوت و تشابه ‌آن‌ها را نشان داده است. فارابی دو نظریه درمورد الفاظ داشت که با دیدگاه اول و دوم ویتگنشتاین سازگار بود. همچنین هر دو اندیشمند، زبان را محور اصلی فلسفه می‌دانستند و بر این باور بودند که کار اصلی فلسفه ابهام‌زدایی از زبان است، اما ویتگنشتاین در آغاز برخی گزاره‌ها را بی‌معنا تلقی می‌کرد و فارابی معنا را موجود در جهان می‌دانست. ویتگنشتاین دستور زبان را به‌عنوان علمی عملی نمی‌پذیرد و آن را تابع معنا می‌داند، اما فارابی علم نحو را علمی مستقل و هم‌سو با منطق می‌شمارد؛ به نظر او هر منطقی برای بیان نظریات خود نیازمند دستور زبان است تا به معنای صحیح برسد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Analysis of Wittgenstein and Farabi’s Views on Language and Meaning

نویسندگان [English]

  • Issa Motaghizadeh 1
  • korosh frydounpour 2
  • parnian hoshangy Maher 2
1 Professor of Arabic Language and Literature, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
2 Master's student in Arabic language education, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The meaning of the language is the main goal in linguistic inquiries. Wittgenstein had two views on language: first, he considered language as an image of the universe. That is, he considered the words not referable to sensible things as meaningless. Second, he considered the meaning of language as dependent on its function in linguistic games specific to its users. Similarly, Farabi considered language as what is in the man’s inner side and believed that the speaker’s purpose – which is used for meaning and inserted in the form of words – is the very language. In his view, meanings exist and words are contractual items among nations. This inquiry uses a descriptive-comparative approach to analyze the views of Wittgenstein and Farabi on language and meaning and show their points of difference and similarity. Farabai had two theories on words, which were consistent with Wittgenstein’s first and second views. Besides, both thinkers considered language as the main axis of philosophy and maintained that the main function of philosophy is to remove ambiguities from the language. Wittgenstein, however, would initially consider some of the propositions as meaningless, and Farabi considered meaning as existent in the universe. Wittgenstein did not accept grammar as a practical science and considered it as dependent on meaning. Farabi, however, considered grammar as an independent science in line with logics. In his view, any logic requires grammar to state its opinions and achieve the right meaning.

کلیدواژه‌ها [English]

  • language
  • meaning
  • Wittgenstein
  • Farabi

مراجع

  1. آلستون، ویلیام پین (1399)، فلسفه زبان، ترجمه عباسعلی رضایی، تهران: دانشگاه تهران.
  2. ارینگتون، رابرت. آل (1396)، لودویگ ویتگنشتاین: پژوهش‌های فلسفی، ترجمه حسن عرب، تهران: زندگی روزانه.
  3. انیس، ابراهیم و دیگران (1392)، معجم الوسیط، ج 2، ترجمه محمد بندر ریگی، تهران: اسلامی.
  4. چامسکی، نوآم (1374)، ساخت‌های نحوی، ترجمه احمد سمیعی، تهران: خوارزمی.
  5. حمیده، مصطفی (1394)، نظام جمله در زبان عربی، ترجمه عدنان طهماسبی و دیگران، تهران: جهاد دانشگاهی.
  6. خزعلی، انیسه و فاطمه شیرزاده (1391)، «رابطه نحو عربی و معنی‌شناسی (با عنایت به مسئله اعراب و با توجه ویژه به اعراب رفع)»، زبان‌پژوهی، ش 6: 1-22.
  7. دباغ، سروش (1393)، سکوت و معنا؛ جستارهایی در فلسفه ویتگنشتاین، تهران: مؤسسه فرهنگی صراط.
  8. دهخدا علی‌اکبر (1377)، لغت‌نامه، ج 14، تهران: دانشگاه تهران.
  9. زرگر، نرگس (1398)، «بررسی ماهیت زبان در فلسفه زبانی فارابی»، فلسفه، ش 1: 121-140.
  10. زندیه، عطیه (1386)، دین و باورهای دینی در اندیشه ویتگنشتاین، تهران: نگاه معاصر.
  11. شریفی، شهلا و لیلا عرفانیان قنسولی (1391)، «رابطه صورت و معنا در انواع مختلف واژه و بررسی احتمال حدس معنای واژه مرکب و اشتقاقی در فرایند ترجمه»، پژوهش‌های زبان‌شناختی در زبان‌های خارجی، دانشگاه تهران، دوره 2، ش 1: 23-39.
  12. صفوی، کورش (1399)، درآمدی بر معناشناسی، تهران: سوره مهر.
  13. غروی، آمنه (1385)، «ویتگنشتاین و نظریه معنا»، برهان و عرفان، ش 8: 117-142.
  14. فارابی، ابونصر (1389)، احصاء العلوم، ترجمه حسین خدیوجم، تهران: علمی و فرهنگی.
  15. ــــــــ (1960م)، شرح الفارابی لکتاب ارسطوطالیس فی العبارة، بیروت: المکتبة کاتولیکیة.
  16. ــــــــ (1986م)، کتاب الحروف، مقدمه و تحقیق محسن مهدی، بیروت: دار الشرق.
  17. فهمی زیدان، محمود (1398)، مقدمه‌ای بر فلسفه زبان، ترجمه شیرزاد گلشاهی کریم و فریده فاتحی علیشاه، تهران: امید صبا.
  18. گرینلینگ، ای.سی (1394)، ویتگنشتاین، ترجمه ابوالفضل حقیری، تهران: بصیرت.
  19. لایکن، ویلیام (1399)، فلسفه زبان مدخلی معاصر، ترجمه مهدی اخوان و مهدی رزاقی، تهران: علمی و فرهنگی.
  20. مختاری، محمدحسین (1397)، هرمنوتیک زبان و معنا، تهران: سمت.
  21. موسوی کریمی، میرسعید (1400)، درآمدی بر فلسفه زبان و زبان دین، قم: دانشگاه مفید.
  22. مهدوی‌نژاد، محمدحسین و دیگران (1394)، «ارتباط زبان و معنا در سنت فلسفه تحلیلی با تأکید بر آرای ویتگنشتاین»، پژوهش‌های فلسفی، ش 16: 136-216.
  23. مهرانی راد، مهدی و دیگران (1397)، «تأثیر آموزش زبان معنامحور، صورت‌محور با ترجمه و صورت‌محور بدون ترجمه بر فراگیری واژگان»، پژوهش‌های زبان‌شناختی در زبان‌های خارجی، دوره 8، ش 2: 389-411.
  24. Black, D (2008), Al-Farabi, history of Islamic Philosophy, Edited by Seyyed Hossein Nasr and Oliver Leman, London and New York: Routledge, Taylor & Francis Group, Vol 1.
  25. Carnap, R (1959), "The Elimination of Metaphysics Through Logical Analysis of Language", In A.J. Ayer (ed), Logical positivism, New York: Free press pp 60-81, translated by Arthur Pap; First published as “Uberwindung der Metaphysik durch Logische Analyse der sprache” in Erkenntnis, Vol. 2 (1932).
  26. Harris, J (2002), Analytic philosophy of Religion, Handbook of contemporary philosophy of Religion, Volum3, London: Kluwer Academic publishers.
  27. Malcolm, N (1958), Ludwig Wittgenstein, A Memoir, Oxford: oxford university press.
  28. Schlick, M (1996), Positivism and Realism. In R, Boyd, Philip Gasper, J. D. Trout (eds), the philosophy of science, translated by peter heath, Cambridge: MIT press; first published as”Positivism and Realism” in: Erkenntnis, 3, 1932.
  29. Versteegh, K. (2005), The relationship between speech and thought: Al Farabi on language, Landmarks in Linguistic Thought III (the Arabic linguistic tradition), London and New York: Routledge: 57-65.
  30. Wittgenstein, L (1953), Philosophical Investigations, Trans. G.E.M. Anscombe, Oxford: Basil Blackwell.
  31. Wittgenstein (1961), Tractatus Logico-Philosophicus (TLP), Translated by D.F Pears and B.F McGuinness, Londan: Routledge & Kegan paul.
  32. Wittgenstein (1953), Philosophical Investigation(PI), tr. G.E. M Anscombe (3rd ed), Oxford: Blackwell.
نسیم خرد
دوره 8، شماره 2 - شماره پیاپی 15
شماره 15 برپایه ارزیابی کمیسیون نشریات علمی حوزوی، درجه «علمی پژوهشی» (رتبه ب) دریافت کرد.
اسفند 1401
صفحه 9-26

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار