تبیین علل و حکمت تضادها و تقابلات در جهان آفرینش از نگاه استاد مطهری

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسندگان

1 استادیار فلسفه دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد فلسفه دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

چکیده

تضاد از دید استاد مطهری ناسازگاری و تنازع میان دو موجود است که در آنِ واحد در وجود مجتمع‌اند و این تضاد مستقیماً به عالم ماده مربوط است. نگارنده در پژوهش پیشِ‌رو در پی تبیین چرایی و چگونگی تضادها، تقابلات، فواید، برکات، حکمت‌ها و آثار مثبت تضادهای عالم ماده از دیدگاه شهید مطهری است و این هدف را به روش کیفی و به شکل تحلیلی ـ توصیفی و با مطالعه هرمنوتیکی نوشته‌های ایشان دنبال کرده است. مطهری از یک طرف علت اصلی تضادها و تقابلات عالم ماده را مرتبه وجودی و «ماده داشتن» آن و ذاتی بودن «استعداد و قوه و امکان برای این ماده» می‌داند که دائماً به سوی فعلیت و کمال جدیدی در حرکت است و از طرف دیگر این تضادها را دارای برکات و حکمت‌ها و آثار مثبت می‌داند؛ ازجمله زمینه‌سازی برای ظهور اختیار انسان، امکان شناخت بهتر اشیا، نمایان ساختن و معنی‌دار کردن خیرات و زیبایی‌ها، تکمیل نفوس اولیای الهی و نهفتگی سعادت در دل گرفتاری‌ها. پس تقابلات عالم در نگاه سطحی شر تلقی می‌شود و در نگاهی عمیق‌تر آخرت‌گرایانه و خیر و مطلوب است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explaining the Reasons and Philosophy of Contrasts and Conflicts in the Universe from Master Motahhari’s Viewpoint

نویسندگان [English]

  • Alireza Fazeli 1
  • Ali Hoseini 1
  • Mohammad Edalatinasab 2
1 Assistant Professor of Philosophy, Yasouj University, Yasouj, Iran
2 Graduated with a master's degree in philosophy from Yasouj University, Yasouj, Iran
چکیده [English]

In Master Motahhari’s view, contrast is inconsistency and conflict between two beings that are at the same time together; and this contrast is directly related to the material world. The writer, in the present article, is seeking to explain the reason and the mode of contrasts, conflicts, benefits, blessings, wisdoms, and positive effects of the material world from Master Motahhari’s view. It pursues this goal in a qualitative form through a descriptive-analytical method by studying his hermeneutic writings. On the one hand, Master Motahhari maintains that the main reason for contrasts and conflicts of the material world is its existential order and its ‘having matter’ as well as the essential nature of ‘potential and possibility for this matter’, which moves continuously towards actualization and new perfection. And on the other hand, he considers these contrasts as enjoying blessings, wisdoms and positive effects, including preparing the ground for emergence of human’s free will, possibility of knowing things better, unveiling goodness and beauties and making them meaningful, perfecting the souls of divine saints, and hiding felicity inside troubles. Thus, conflicts in the world are seen, in the superficial look, as evil; and in a deeper look, they are otherworldly, good and desirable.

کلیدواژه‌ها [English]

  • universe
  • contrasts
  • conflicts
  • Morteza Motahhari
  • wisdom
  1. ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1372)، قواعد کلی فلسفی در فلسفه اسلامی، ج 3، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  2. تالیافرّو، چارلز (1382)، فلسفه دین در قرن بیستم، ترجمه انشاءالله رحمتی، تهران: نشر سهروردی.
  3. حکمت، نصرالله و عبدالله صلواتی (1388)، «کثرت نوعی انسان از نظر ملاصدرا»، خردنامه صدرا، ش 57: 53-63.
  4. حلی، حسن (بی‌تا)، کشف المراد فی شرح تجرید الإعتقاد، قم: مصطفوی.
  5. ربانی گلپایگانی، علی (1383)، کلام تطبیقی، قم: مرکز جهانی علوم اسلامی.
  6. سبزواری، ملا هادی (1369)، شرح غرر الفرائد، به اهتمام مهدی محقق و توشی هیکو ایزوتسو، تهران: دانشگاه تهران.
  7. سهروردی، شهاب‌الدین یحیی (1372)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج 1، تصحیح هانری کربین، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  8. شیرازی، صدرالدین محمد (1380)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، ج 7، تصحیح دکتر مقصود محمدی، با اشراف محمد خامنه‌ای، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
  9. ــــــــ (1386)، مفاتیح الغیب، تصحیح دکتر نجفقلی حبیبی، به اشراف سید محمد خامنه‌ای، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
  10. شیروانی، علی (1386)، ترجمه و شرح بدایة الحکمة. قم: بوستان کتاب.
  11. طباطبایی، محمدحسین (1364)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، مقدمه و پاورقی مرتضی مطهری، تهران: صدرا.
  12. ــــــــ (1417ق)، نهایة الحکمة، صححه و علق علیه عباسعلی زارعی سبزواری، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
  13. طوسی، نصیرالدین محمد (1361)، اساس الاقتباس، تهران: دانشگاه تهران.
  14. ــــــــ (1375)، شرح الاشارات والتنبیهات، ج 3، قم: نشر البلاغه.
  15. عبودیت، عبدالرسول (1392)، درآمدی به نظام حکمت صدرایی، ج 1، تهران: سمت.
  16. غازی اصفهانی، مریم و مجید کافی (1400)، «بررسی تطبیقی دیدگاه شهید مطهری و ماکس وبر در مسئله شرور با تأکید بر شیوع کرونا»، نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان، س 11، ش 2: 107-130.
  17. فاضلی، علی‌رضا و طیبه فریدون‌پور (1394)، «ملاصدرا، کثرت نوعی آدمیان و مدارا»، فلسفه و صلح جهانی: 415-425.
  18. کاشانی، عبدالرزاق (1379)، لطائف الأعلام فی إشارات أهل الإلهام، صححه و علق علیه مجید هادی‌زاده، تهران: میراث مکتوب.
  19. مطهری، مرتضی (1352)، عدل الهی، تهران: صدرا.
  20. ــــــــ (1360)، شرح منظومه (مختصر)، تهران: حکمت.
  21. ــــــــ (1373)، مقالات فلسفی، تهران: صدرا.
  22. ــــــــ (1375)، مجموعه آثار، ج 3، تهران: صدرا.
  23. ــــــــ (1382)، درس‌های اسفار، ج 1، تهران: صدرا.
  24. ــــــــ (1385)، جهان‌بینی توحیدی، تهران: صدرا.
  25. ــــــــ (1387)، توحید، تهران: صدرا.
  26. مقداد بن عبدالله (1370)، النافع یوم الحشر، حقّقه مهدی محقق، مشهد: آستان قدس رضوی.