حدوث و قدم عالم از منظر روایات شیعه

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانش پژوه سطح چهار فلسفه اسلامی، مرکز تخصصی آموزش فلسفه اسلامی، حوزه علمیه، قم، ایران

2 استاد گروه فلسفه، موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، قم، ایران

چکیده

یکی از مصادیق مورد ادعا درباره ناسازگاری عقل و دین مسئله پرچالش حدوث زمانی عالم جسم به معنی داشتن نقطه آغازین است که همواره فلاسفه کوشیده‌اند آن را نفی کنند و متکلمان تلاش کرده‌اند آن را اثبات کنند و در این گیرودار متکلمان حتی برخی از فلاسفه را به کفر متهم کرده‌اند. استناد متکلمان در این ادعا هم ادله عقلی و هم ادله نقلی بوده است، اما در مقاله حاضر صرفاً روایات مرتبط با این باب بررسی شده است. در این مقاله تلاش شده است با بهره‌گیری از مجامع روایی شیعی و دسته‌بندی روایات باب حدوث عالم و تکیه بر ظهورات روایات بر اساس قرائن لفظی و عقلی نشان داده شود که علی‌رغم ادعای متکلمان درخصوص حدوث زمانی عالم جسم بر اساس شکل ظاهری روایات، با نظری ژرف‌تر و بدون پیش‌داوری ذهنی می‌توان دریافت که این روایات نه‌تنها دلالتی بر این مدعا ندارند، بلکه بر اساس همان مستندات حتی می‌توان مدعی نقیض این ادعا شد و در برخی روایات دلالت بر قدم عالم را یافت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Contingency and Eternity of the World from the Perspective of the Shia Traditions (Hadiths)

نویسندگان [English]

  • Ali Ayati 1
  • Askri SoleymaniAmiri 2
1 Scholar of the fourth level of Islamic philosophy, specialized center for Islamic philosophy education, seminary, Qom, Iran
2 Professor of Philosophy Department, Imam Khomeini Research Institute, Qom, Iran
چکیده [English]

One of the alleged instances of the incompatibility of reason and religion is the controversial issue of the physical world’s temporal contingency, meaning having a starting point, which philosophers have always tried to deny and theologians have tried to prove. In this dilemma, theologians have even accused some philosophers of blasphemy. The theologians have cited both intellectual and narrative evidence for this claim, but in this study, only the narrations related to this subject-matter have been examined. In this paper, an attempt has been made by using the Shia narrative authorities and categorizing the narrations about the contingency of the world and relying on the frequencies of the narrations based on verbal and intellectual evidence to show that, despite the claim of theologians about the physical world’s temporal contingency based on the appearance of the narrations, with a deeper view and without mental prejudice, we can find that these narrations not only do not indicate this claim, but also, based on the same documents, may even refute this claim, and, in some narrations, we can find the indication of eternity of the world.

کلیدواژه‌ها [English]

  • contingency
  • eternity
  • traditions (hadiths)
  • reason
  • narration
  1. ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمید (1404ق)، شرح نهج البلاغة لابن أبی الحدید، قم: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفیŠ.
  2. ابن‌اثیر، مجدالدین (بی‌تا)، النهایة فی غریب الحدیث والأثر، لغت‌نامه نور.
  3. ابن‌بابویه، محمد بن علی (1398ق)، التوحید، قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم.
  4. ابن‌منظور، محمد بن مکرم (بی‌تا)، لسان العرب، لغت‌نامه نور.
  5. خصیبی، حسین بن حمدان (1419ق)، الهدایة الکبری، بیروت: البلاغ.
  6. راغب اصفهانی، حسین بن محمد (بی‌تا)، مفردات ألفاظ القرآن، لغت‌نامه نور.
  7. زبیدی، مرتضی (بی‌تا)، تاج العروس من جواهر القاموس، لغت‌نامه نور.
  8. شریف الرضی، محمد بن حسین (1414ق)، نهج البلاغة، تحقیق صبحی صالح، قم: دار الهجرة.
  9. شهرستانی، محمد بن عبدالکریم (1425ق)، نهایة الاقدام فی علم الکلام، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  10. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1427ق)، الملل والنحل، بیروت: دار المعرفة.
  11. شیرازی، صدر‌الدین محمد (1383)، شرح اصول الکافی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه).
  12. طباطبایی، محمدحسین (1386)، نهایة الحکمة، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیŠ.
  13. طریحی، فخرالدین (بی‌تا)، مجمع البحرین، لغت‌نامه نور.
  14. عسکری، حسن بن علی (1409ق)، التفسیر المنسوب إلی الإمام الحسن العسکری†، قم: مدرسة الإمام المهدی.
  15. کفعمی، ابراهیم بن علی عاملی (1405ق)، المصباح للکفعمی، قم: دار الرضى.
  16. کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق)، الکافی، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
  17. مجلسی، محمدباقر (1403ق)، بحار الأنوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  18. مفید، محمد بن محمد (1413ق)، الإختصاص، قم: المؤتمر العالمى لالفیة الشیخ المفید.
  19. میرداماد، محمدباقر (1403ق)، التعلیقة علی أصول الکافی، قم: مطبعة الخیام.