رویکرد سهروردی در درمان بیماری های نفس

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، تهران

2 کارشناس فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، تهران

چکیده

سهروردی از جمله فلاسفه‌ای است که در مقایسه با سایر حکما نظام فکری خود را با نوآوری تدوین کرده است. نظام فکریِ اشراقی سهروردی حاصل اندیشه‌های او در فلسفه و عرفان است و غایت مشرب اشراقی او رسیدن به مقام ذوق و تأله با استفاده از کشف و شهود و استدلال است. نفس خالص، رکن مهمی در کشف و شهود سالک است و از آنجا که نفس از عالم انوار قاهر به عالم طبیعت نزول کرده است، مانند جسم ممکن است بیمار شود. شیخ اشراق در رساله‌های خود با طرح بحث بیماری نفس، دریچه جدیدی را در حکمت باز می‌کند و با طرز تفکر اشراقی خود به دنبال ارائه راهکار عرفانی و اخلاقی برای درمان نفس ناطقه انسانی است. شیوه درمانی سهروردی برای درمان بیماری‌های نفس، از این جهت که جزئی از مطالب عرفانی وی به شمار می‌آید، به صورت تمثیل بیان شده است و از این جهت که نسخه‌ای برای تمامی سالکان است، مطلبی اخلاقی محسوب می‌گردد. با بازشناسی نمادها در رساله‌های تمثیلی سهروردی، می‌توان شیوه اخلاقی او برای درمان بیماری‌های نفس را بازشناخت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Suhrawardi’s Approach to the Treatment of the Diseases of the Soul

نویسندگان [English]

  • Nadia Maftouni 1
  • Mohamad Mahdi Davar 2
1 Associate Professor, Department of Islamic Philosophy and Theology, Faculty of Theology and Islamic Studies, University of Tehran، Tehran
2 Expert in Islamic philosophy and theology, Faculty of Theology and Islamic Studies, University of Tehran، Tehran
چکیده [English]

Suhrawardi is among the philosophers who, compared to other philosophers, developed his intellectual system in an innovative manner. Suhrawardi’s illuminative intellectual system is the result of his thoughts in philosophy and mysticism, and the ultimate of his illuminative school is to achieve the station of mystic perception and theosophy using intuition and reasoning. The pure soul is an important pillar in the wayfarer’s intuition; and since the soul has descended from the world of the dominant lights to the world of nature, it may have diseases just like the body. In his treatises, the Master of Illumination opened a new door in philosophy by discussing the disease of the soul, and sought to provide a mystical and ethical solution for the treatment of the human’s rational soul through his illuminative way of thinking. Suhrawardi’s method for treating the diseases of the soul is expressed as an allegory because it is considered as a part of his mystical materials; and it is regarded as a moral matter because it is a prescription for all wayfarers. By recognizing the symbols in Suhrawardi’s allegorical treatises, we can identify his moral way of treating the diseases of the soul.

کلیدواژه‌ها [English]

  • soul
  • disease of the soul
  • Suhrawardi
  • treatment of the soul’s disease
  • ethics
  1. ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1379)، شعاع اندیشه و شهود در فلسفه سهروردی‌، تهران: حکمت.
  2. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1363)، المبدأ و المعاد، تحقیق عبدالله نورانی، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک‌گیل، دانشگاه تهران.
  3. ـــــــــــــــــــــــــــــ (1989)، الحدود‌، قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
  4. ـــــــــــــــــــــــــــــ (بی‌تا الف)، النجاه، تحقیق مصطفی افندی المکاوی و الشیخ محیی‌الدین الصبری، قاهره: جامعة القاهره.
  5. ـــــــــــــــــــــــــــــ (بی‌تا ب)، النفس من کتاب الشفاء، تحقیق آیت‌الله حسن حسن‌زاده آملی، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
  6. ابوعلی، سکینه و قاسم پورحسن (1394)، «بررسی تحلیلی انتقادی دیدگاه ابن‌سینا و ابن‌رشد در باب نفس»، حکمت و فلسفه، س 11، ش 3: 7-24.
  7. احمدی، حسین (1400)، «بررسی معناشناسی اخلاق نزد شیخ اشراق»، آموزه‌های فلسفه اسلامی، ش 29: 35-56.
  8. اردشیر‌زاده، مرجان و علی‌اکبر فرهنگی (1392)، «بررسی رابطه بین هوش عاطفی و ارتباط‌گریزی»، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، ش 4: 9-27.
  9. ارسطو (1369)، درباره نفس، ترجمه و تحشیه ع. م. د‌، تهران: انتشارات حکمت.
  10. بهشتی، محمد (1393)، «اخلاق در فلسفه اشراق»، پژوهش‌نامه اخلاق، ش 23: 23-38.
  11. حسینی الموسوی، مریم و غلامرضا اعوانی (1392)، «نگاهی به ماهیت نفس و چگونگی تعلق آن به بدن در فایدروس و حکمت الاشراق»، انسان‌پژوهی دینی، ش 29: 31-50.
  12. حشمت‌پور، محمدحسین (1390)، درس‌گفتارهای شرح اشارات و تنبیهات، نمط سوم، 08/09/1390.
  13. داور، محمدمهدی و قاسمعلی کوچنانی (بی‌تا)، «اثبات وجود معاد بر اساس تحلیل و تبیین نظام نفس‌شناسی ابن‌سینا و سهروردی»، چاپ‌نشده.
  14. دیباجی، سید محمدعلی (1385)، «نوآوری‌های ابن‌سینا در علم النفس»، پژوهش‌های فلسفی و کلامی، س 8، ش 1: 53-89.
  15. رضازاده، حسن (1390)، «ماهیت نفس از نظر سهروردی»، انسان‌پژوهی دینی، س 8، ش 26: 73-‏84.
  16. سهروردی، شهاب‌الدین یحیی (1380 الف)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج 1 (الهیات: کتاب التلویحات، کتاب المقاومات و کتاب المشارع والمطارحات)، تصحیح هانری کربن‌، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  17. ـــــــــــــــــــــــــــــــ (1380 ب)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج 2 (حکمة الاشراق، قصة الغربة الغربیه، رساله فی اعتقاد الحکما)، تصحیح هانری کربن‌، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  18. ـــــــــــــــــــــــــــــــ (1380 ج)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج 3 (مجموعه آثار فارسی)، تصحیح سید حسین نصر‌، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  19. ـــــــــــــــــــــــــــــــ (1380 د)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج 4 (الواح عمادیه، کلمة التصوف، اللمحات)، تصحیح نجفقلی حبیبی‌، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  20. ـــــــــــــــــــــــــــــــ (1388)، التلویحات اللوحیه والعرشیه، تصحیح نجفقلی حبیبی، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
  21. ـــــــــــــــــــــــــــــــ (1393)، المشارع والمطارحات (طبیعیات)، تصحیح نجفقلی حبیبی، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
  22. شهرزوری، شمس‌الدین محمد (1384)، رسائل الشجرة الالهیه، ج 2، تصحیح نجفقلی حبیبی، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
  23. شیرازی، محمود بن مسعود (1380)، شرح حکمة الاشراق، به اهتمام عبدالله نورانی، مهدی محقق، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران، دانشگاه مک گیل.
  24. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1981)، الحکمة المتعالیه فی الاسفار العقلیة الاربعه، ج 8، تحشیه محمدحسین طباطبایی‌، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  25. طوسی، نصیرالدین محمد (1375)، شرح الاشارات والتبیهات، ج 2، قم: نشر البلاغه.
  26. ــــــــــــــــــــــــــ (1413ق)، اخلاق ناصری، تهران: انتشارات علمیه اسلامیه.
  27. فارابی، ابونصر (1390)، راه سعادت، به کوشش قاسم پورحسن، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
  28. کامرانی، سمیه (1388)، «رابطه نفس و بدن از دیدگاه شیخ اشراق»، ذهن، ش 39: 117-146.
  29. کمالی‌زاده، طاهره و دیگران (1394)، «تأویل اشراقی سهروردی از آیات پیرامون حقیقت نفس»، پژوهش‌های هستی‌شناختی، س 4، ش 8: 57-72.
  30. گلمن، دانیل (1380)، هوش هیجانی، ترجمه نسرین پارسا، تهران: مجد.
  31. مفتونی، نادیا (1391)، «بررسی تطبیقی همه‌عاشق‌انگاری نزد ابن‌سینا و شیخ اشراق»، حکمت سینوی، ش 48: 21-37.
  32. ـــــــــــــ (1394)، نگاره‌های اشراقی، تهران: وایا.
  33. ـــــــــــــ (1395)، «اخلاق علم نزد شیخ اشراق»، همایش ملی اخلاق علم و اخلاق حرفه‌ای در مکتب علامه طباطباییŠ، تبریز.
  34. ـــــــــــــ (1396)، «فلسفه به‌مثابه مشی زندگی نزد شیخ اشراق»، پژوهش‌نامه اخلاق، س 10، ش 37: 43-60.
  35. موسوی‌نیا، سید مهدی و محمدرضا احمدی طباطبایی (1399)، «زمینه‌های مؤثر بر نسبت اخلاق و سیاست در اندیشه سهروردی»، پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، ش 122: 137-162.
  36. Freud, Sigmund (1967), General Psychological Theory, New York: Collier Book, Macmillan Publishing Company, Retrieved from https: //www.sas.upenn.edu/~cavitch/pdf-library/Freud_Unconscious.pdf
  37. Marcotte, Roxanne (2019), “Suhrawardi”, Stanford Encyclopedia of Philosophy, Retrieved from https: //plato.stanford.edu/entries/suhrawardi/