دیدگاه «وحدت متعالی ادیان»، از منظر عرفانی، معرفت‌شناختی و دینی

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد مبانی نظری اسلام، دانشکده مطالعات اسلامی، دانشگاه معارف اسلامی، قم، ایران

2 دانشیار گروه مبانی نظری اسلام، دانشکده مطالعات اسلامی، دانشگاه معارف اسلامی، قم، ایران

چکیده

سید حسین نصر از برجسته‌ترین چهره‌های جریان سنت‌گرایی ‌است که در بیان و تبیین دیدگاه‌های این جریان نقش بسزایی داشته است. مهم‌ترین دیدگاه سید حسین نصر که بحث‌های بسیاری پیرامون آن شکل گرفته، نظریۀ وحدت متعالیه ادیان ‌است. او در این دیدگاه با وام گرفتن از مبانی حکمت متعالیه و همچنین عرفان نظری به این نتیجه رسیده که تمامی ادیان دارای حقیقتی واحدند و تفاوت‌های ادیان مربوط به امور بیرونی ادیان است، نه حقیقت ادیان. در این دیدگاه، نصر جامه‌ای جدید به دیدگاه کثرت‌گرایی دینی پوشانده است که افرادی همچون جان هیک در جهان مسیحیت و عبدالکریم سروش در جهان اسلام آن را تبلیغ می‌کنند. این مقاله به‌صورت توصیفی ـ انتقادی نگاشته شده و نویسنده بعد از تبیین دیدگاه نصر به اشکالات آن پرداخته است؛ اشکالاتی همچون بی‌توجهی به بحث خاتمیت، نسبیت‌انگاری آموزه‌های دینی، و تضاد آن با نصوص قطعی ادیان که سعادت را انحصار یک دین می‌دانند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Theory of Transcendent Unity of Religions from a Mystical, Epistemological, and Religious Point of View

نویسندگان [English]

  • Ali Negarestani 1
  • Hassan PanahiAzad 2
1 Master's degree in theoretical foundations of Islam, Faculty of Islamic Studies, University of Islamic Studies, Qom, Iran
2 Associate Professor, Department of Theoretical Foundations of Islam, Faculty of Islamic Studies, University of Islamic Education, Qom, Iran
چکیده [English]

Seyyed Hossein Nasr is one of the prominent figures of the traditionalist movement who has played a significant role in expressing and explaining the views of this movement. The most important viewpoint of Seyyed Hossein Nasr, which has sparked many discussions, is the theory of the transcendent unity of religions. In this view, by drawing on the foundations of metaphysical wisdom and theoretical mysticism, he has concluded that all religions have a unified truth, and the differences between religions are related to external matters of religions, not the truth of religions. In this view, Nasr has given a new garment to the perspective of religious pluralism, which individuals like John Hick in the world of Christianity and Abdolkarim Soroush in the world of Islam promote. This study is written in a descriptive-critical manner, and the author, after explaining Nasr’s view, addresses its shortcomings, such as neglecting the discussion of eschatology, relativism towards religious doctrines, and its contradiction with the definitive texts of religions that consider salvation exclusive to a religion.

کلیدواژه‌ها [English]

  • transcendent unity of religions
  • Seyyed Hossein Nasr
  • religious pluralism
  • exclusivism

مراجع

ابن‌عربی (1946م)، فصوص الحکم، قاهره: دار الاحیاء کتب العربیه.
اکبریان، رضا و علیرضا جلالی (1387)، «بررسی و نقد دیدگاه سنت‌گرایان درباره وحدت ادیان»، اندیشه نوین دینی، ش 12: 13- 66.
حسین‌زاده، محمد (1396)، معرفت، چیستی، امکان، عقلانیت، قم: مؤسسه امام خمینی.
خسروپناه، عبدالحسین (1394)، جریان‌شناسی فکری ایران معاصر، قم: معارف.
ــــــــ (1397)، کلام جدید با رویکرد اسلامی، قم: معارف.
زارع، حامد (1393)، آفاق حکمت در سپهر سنت؛ گفت‌وگوی حامد زارع با سید حسین نصر، تهران: ققنوس.
سروش، عبدالکریم (1387)، صراط‌های مستقیم، تهران: صراط.
صدرالمتألهین (1368)، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، قم: مصطفوی.
عدنان، اصلان (1376)، «ادیان و مفهوم ذات غایی»، معرفت، ش 23: 70- 79.
فضلی، علی (1390)، هستی‌شناسی عرفانی از دیدگاه میرزا هاشم اشکوری، قم: ادیان.
محمدرضایی، محمد (1390)، کلام جدید با رویکرد تطبیقی، قم: معارف.
مهدوی، منصور و علی کرباسی‌زاده (1390)، «نقد و بررسی وحدت متعالی ادیان در گفتمان سنت‌گرایی»، معرفت ادیان، ش 9: 113-134.
نصر، سید حسین (1386)، «سنت؛ عقلانیت و دیانت در گفت‌وگو با دکتر نصر»، هفت آسمان، ش 33: 38-17.
ــــــــ (1393)، دین و نظام طبیعت، تهران: حکمت.
هومن، ستاره (1396)، «سنت‌گرایی»، دانشنامه جهان اسلام، ش 24: 706- 712.
هیک، جان (1390)، فلسفه دین، ترجمه بهزاد سالکی، تهران: انتشارات بین‌المللی الهدی.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار